In Rotterdam heeft een op de vijf Antilliaanse meisjes voor haar driëntwintigste een kind. Hun aantal groeit. Voor wie is dat een probleem?

Door onze redacteur JANNETJE KOELEWIJN
ROTTERDAM, 16 FEBR. June, eenentwintig jaar, moeder van een dochter van drie, belt met de sociale dienst in Rotterdam. Ze is boos, ze vraagt: ,,Waar blijft mijn loon?'' Ze heeft nieuwe spullen nodig omdat ze bij haar vriend is weggegaan. Maar de aanvraag voor extra steun was kwijtgeraakt en nu heeft ze nog steeds geen tafel en geen bed. Hoe dachten ze nou dat het verder moest met haar?

June raakte zwanger toen ze in de vierde klas van het lbo zat. Een ongelukje, maar niet helemaal. ,,Ik liep al een tijdje, zoals zoveel meisjes, met het idee van kinderen.'' Ze werkte in die tijd ook nog in een winkel. Nu niet meer, ze heeft er geen zin in. Twee dagen per week zou ze wel leuk vinden, maar niet voor het geld. ,,Dan hou je toch niks over. Ik zou nooit zoveel verdienen als ik nu krijg.'' De uitkering voor haar en haar kind is achttienhonderd gulden in de maand.

June was een van de negentien tienermoeders die vorig jaar werden geïnterviewd door Mil van Leeuwen van het COS, het Centrum voor Onderzoek en Statistiek in Rotterdam. Die had van de gemeente de opdracht gekregen om uit te zoeken hoe het ging met de tienermoeders in Rotterdam. Waarom hadden ze zo jong een kind gekregen? Wat wilden ze met hun leven? Kregen ze de goede hulp?

Voor de gemeente Rotterdam is het jeugdbeleid sinds drie jaar een ‘speerpunt'. De dienst SoZaWe is de ‘eigenaar' van het probleem. Die moet met oplossingen komen. Aan de opdracht die het COS kreeg is goed te zien wat er wordt bedoeld met dat probleem. SoZaWe wil niet dat tienermoeders eindeloos afhankelijk blijven van een uitkering. Tienermoeders moeten zelfstandig worden en zo snel mogelijk hun eigen geld gaan verdienen. Maar veel tienermoeders zijn daar helemaal niet mee bezig.

Wat zijn June's plannen als haar kind vijf wordt en ze weer werk moet gaan zoeken? ,,Oh, daar wil ik echt niet aan denken. Je bent heus niet verplicht om te gaan werken.'' En wat zegt ze als Mil van Leeuwen van het COS haar vertelt dat ze wel zal moeten? ,,Ze zullen echt hun best doen om mij uit die uitkering te krijgen. Daar zijn ze goed in. Maar je bent echt niet verplicht.''

Moeders van kinderen van vijf jaar en ouder zijn volgens de nieuwe bijstandwet ‘sollicitatieplichtig'. ,,Dat besef'', zegt Henriëtte Smits van SoZaWe, ,,proberen we ze tussen de oren te krijgen''. Henriëtte Smits maakt in Rotterdam het beleid voor mishandelde vrouwen, prostitué's en tienermoeders. Ze is een robuuste vrouw en zo praat ze ook: ,,Proberen ze uit de bijstand te halen en te houden. Dat doe ik.'' Nog liever zorgt ze ervoor dat tienermeisjes niet zwanger worden. Dat was ook een deel van de opdracht aan het COS. Hoe kan het probleem worden voorkomen? In januari vergaderde de commissie voor onderwijs en jeugdbeleid van de Rotterdamse gemeenteraad over de aanbevelingen van het COS. Voorlichting vanaf groep acht van de basisschool. Zo leuk is het niet en weet waar je aan begint. Meer informatie aan de hulpverleners die veel van de meisjes al kennen voordat ze zwanger zijn. Let erop dat dochters van jonge moeders zelf ook vaak jong moeder worden. Onderzoek naar de rol van de ‘verwekker' die het vaak erg stoer vindt dat hij zijn vriendin zwanger heeft gemaakt. (Deze aanbeveling werd trouwens niet overgenomen, die zou ‘te zeer ingrijpen in de privésfeer'.)

Henriëtte Smits wil een ‘integraal beleid' ontwikkelen met een ‘sluitende aanpak'. Alle tienermoeders naar cursus of naar school. Ze moeten de hulp krijgen die ze nodig hebben. Maar het doel is en blijft: werk. Nuchter, niet moedeloos, stelt Henriëtte Smits vast dat dat doel lastig te bereiken zal zijn. ,,Ze hóeven niet naar school als ze niet meer leerplichtig zijn. En als ze naar school gaan of een baan hebben, vallen ze vaak weer uit doordat ze opnieuw zwanger worden.''

Het CBS meldde eerder deze week dat vanaf 1996 het aantal tienermoeders in Nederland met een kwart is toegenomen. Daar zijn asielzoeksters bij uit landen waar het gewoon is om heel jong kinderen te krijgen. En Turkse meisjes die hierheen worden gehaald als bruid. (Turkse meisjes die hier al wonen, krijgen op latere leeftijd kinderen.) Maar de toename van het aantal tienermoeders komt vooral door wat Mil van Leeuwen van het COS vorig jaar in Rotterdam al had vastgesteld: meer Antilliaanse meisjes. Van de 1702 tienermoeders in Rotterdam op 1 januari 2001 kwamen er 324 van de Antillen. Bijna de helft van hen was korter dan drie jaar in Nederland. Van de heel jonge moeders is een op de drie Antilliaans.

,,Afgelopen zomer is er een ontslaggolf geweest onder Antilliaanse ambtenaren'', zegt Henriëtte Smits van SoZaWe. ,,Dat merken we in Hoogvliet. Ze komen hierheen. En ze sturen hun kinderen vaak vooruit.'' Ze denkt dat de meisjes in Nederland op verkeerde ideeën komen. ,,Dan zien ze andere meisjes met zo'n schattig baby'tje en dan willen ze dat ook.'' Mil van Leeuwen van het COS: ,,Als je droomt van huisje-boompje-beestje en je ziet dat andere meisjes het ook doen, waarom zou je het dan laten? Zeker als je denkt dat bij de gemeente je salaris ligt.''

Mil van Leeuwen denkt zelfs, voorzichtig, dat het voor sommige meisjes een reden kan zijn om zwanger te worden. Of om het in ieder geval niet erg te vinden. ,,Met een kind krijg je recht op geld en een huis.'' Henriëtte Smits van SoZaWe: ,,Het zou mij niks verbazen als dat meespeelt.''

Jan Latten, onderzoeker bij het CBS, zegt dat er vorig jaar door de economische malaise op Curaçao inderdaad veel Antillianen naar Nederland zijn gekomen. Meer dan tienduizend. In 1996 waren het er nog geen vijfduizend. Daarmee is ook het aantal Antilliaanse tienermoeders gestegen. Van 64 in 1996 naar 102 in 1999. ,,Op de Antillen is het ongehuwd moederschap op jonge leeftijd gangbaar'', zegt hij. ,,Dat importeren we gewoon.''