Alleen door toedoen van een medegevangene werd Earl Washington gered van de dood door injectie. Toch blijft zijn beul voorstander van de doodstraf.

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

JARRATT 15 FEBR. De kamer waar Earl Washington had zullen sterven mist iedere dramatiek. Grijs zeil op de vloer, kunststof systeemtegels in een plafond met tl-licht. Een blauwlederen gordijn hangt tussen de tafel waarop hij een dodelijke injectie kon krijgen en de elektrische stoel, die in Virginia van glanzend eikenhout is.

Earl Washington hoeft niet meer te kiezen tussen de twee staatsmethodes van doodgaan. De landarbeider met het verstand van een kind van tien kwam deze week op vrije voeten, nadat een DNA-test had aangetoond dat hij achttien jaar geleden ten onrechte ter dood was veroordeeld wegens de verkrachting van en moord op Rebecca Williams. Het enige bewijsmiddel was destijds zijn bekentenis, afgelegd zonder de aanwezigheid van een advocaat.

De man die de dood van Earl Washington had moeten 'administreren' is Dave Garraghty, 'chief warden' het Greensville Correctional Centre in Jarrett, een van de grootste gevangenissen in het oosten van de Verenigde Staten. Hij leidt het team dat de enige executiekamer in de staat Virginia bedient. Zijn vertrouwen in de doodstraf is niet aangetast door de late bevrijding.

"Waar is Earl Washington", vraagt Garraghty. "Earl Washington was hier. Hij is hier niet meer. Is hij dood? Nee? Dan heeft het systeem gewerkt." Wij staan voor een ziekenzaaltje in het uitgestrekte gevangeniscomplex, waar terminale patiënten onder bewaking zuurstof krijgen toegediend. Zweetdruppeltjes parelen onder de stetsonhoed van de hoofdbewaker van 3.200 Amerikanen vandaan.

Garraghty: "Als God een boodschap op een rotsblok naar beneden zendt en zegt: 'Jij had ongelijk', dan zit ik er naast. Maar wat moet ik daarmee? U kunt met recht tegen de doodstraf pleiten als u zeker weet dat de mensen die verschrikkelijke daden hebben gepleegd het niet nog eens zullen doen. Wel, ik heb nieuws voor u. Er zullen meer misdrijven volgen. Het risico dat we een enkele keer een overijverige aanklager of een woedende jury hebben, is de prijs die we betalen voor de veiligheid van de burger. Er zijn landen die mensen ophangen wegens marihuanabezit. Is díe prijs niet te hoog? Ben ik een beul? Het kan zijn. Landen willen hun burgers de basale mensenrechten garanderen. Ik voer de wet uit. Daar heb ik me toe verplicht toen ik deze baan nam."

De doodstraf wordt in de Verenigde Staten gesteund door een ruime meerderheid van de bevolking. In zes staten (Illinois, Nebraska, Arizona, North Carolina, Maryland en Indiana) wordt gestudeerd op de betrouwbaarheid van het strafproces dat leidt tot de doodstraf. En ook in Virginia, met Florida en Texas in de kopgroep van doodstraf toepassende staten, bestaat kritiek op de tevredenheid.

"Als de autoriteiten beweren dat de vrijlating van Earl Washington bewijst dat het systeem werkt, dan is dat pure propaganda", zegt Steve Benjamin. Hij is in Richmond, Virginia, een van de advocaten die de verdediging op zich nemen van ter dood veroordeelden, steevast zonder vergoeding. "Het tegendeel is waar. Washington is alleen gered omdat een medegevangene zijn zaak aan een activiste heeft gemeld, die op haar beurt een grote advocatenfirma heeft weten te interesseren.

Die heeft de eerste DNA-test laten uitvoeren negen dagen voordat hij zou sterven." Virginia heeft de laatste tien jaar 70 ter dood veroordeelden geëxecuteerd. Het aantal is de laatste jaren opgelopen. Waren het er begin jaren negentig gemiddeld drie of vier, vanaf 1996 waren het er per jaar 8, 9, 13, 14 en 8. Dave Garraghty heeft er sinds 1996 persoonlijk 'ongeveer' dertig voor zijn rekening genomen: "Dat is niet het soort dingen die ik nauwkeurig bijhoud". Volgens advocaat Steve Benjamin en zijn collega Gerry Zerkin is de gemiddelde burger in Virginia die in jury's zit niet meer belust op de doodstraf dan in andere staten. Het verschil zit in het justitiële systeem dat zelden een zaak heropent, geen rekening houdt met slechte advocaten en vaker de doodstraf uitvoert. Zerkin: "Tot overmaat van ramp hebben we hier ook nog eens het slechtste, meest conservatieve federale Hof van beroep in het hele land, dat het minst geneigd is vonnissen te herroepen."

Een belangrijk bezwaar van de twee advocaten is dat de staat Virginia veel te weinig betaalt voor serieuze pro deo-advocaten in strafzaken. Zij krijgen voor maximaal veertien uur werk betaald. Het gevolg is dat de meestal arme verdachten slechte advocaten krijgen die er geen belang bij hebben een zaak tot op het bot uit te zoeken en door te zetten. Zij herinneren zich de zaak van Ronald Hoke, wiens proces 's morgens begon en vóór middernacht was afgrond met een doodstraf. "Bovendien hebben wij een anders dan in de meeste Europese landen een op tegenspraak gebaseerd strafproces. Daar zou de waarheid het beste uit naar voren komen. Maar alle macht berust bij de staat. De verdachte en zijn advocaat krijgen vrijwel geen informatie voordat het proces begint: het strafproces is een overval. Het is een volstrekt ongelijk speelveld." Virginia executeert procentueel meer burgers dan kampioen Texas. Het recente nationale golfje van DNA-vrijlatingen heeft het parlement van Virginia er toe gebracht te overwegen de regel te verruimen die zegt dat nieuw bewijsmateriaal binnen 21 dagen na het definitieve doodvonnis moet zijn geleverd. De ongelijke kansen van de verdachte trekt dat lang niet recht, menen de advocaten. "Het principe dat iedereen onschuldig is tot het tegendeel is bewezen, geldt in de praktijk niet", zegt Gerry Zerkin. "Hoe ernstiger het misdrijf, hoe minder kans de verdachte heeft. En overigens, als Earl Washington niet van moord, maar van een ander zwaar misdrijf was beschuldigd, dan was hij al dood geweest. Dan had DNA hem waarschijnlijk niet kunnen redden. De afschuwelijke waarheid is dat wij zwaar gestoorden en jongeren van zestien jaar ter dood brengen. Daarbij discrimineert de doodstraf op ras en vooral op welstand. Rijken gaan niet naar de dodencel. OJ Simpson werd niet eens veroordeeld." Dave Garraghty heeft alweer een nieuwe afspraak in zijn dodenregister genoteerd. Op 1 maart mag Thomas Wayne Akers kiezen tussen de injectie of de houten stoel.