Wat te doen met de miljoenen voor uw pensioen? Werkgevers krijgen korting op pensioenpremies of geld terug. De deelnemersraad van een van de KLM-pensioenfondsen is naar de rechter gestapt.

Door onze redacteur MENNO TAMMINGA

ROTTERDAM, 15 FEBR. Ruim twee jaar geleden zocht de Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen (NBP), een belangengroep van gepensioneerden, doelwitten voor rechtszaken.

Liefst pensioenfondsen die een deel van hun overtollige vermogen, dat niet nodig was voor de financiering van hun pensioenverlichtingen, aan hun werkgever uitkeerden. En dan liefst ook een pensioenfonds dat de belangen van gepensioneerden en ex-werknemers tekort deed door geen of weinig compensatie te geven voor gestegen prijzen (indexatie).

Het is er niet van gekomen. Aan mogelijke kandidaten geen gebrek. Vorig jaar keerden pensioenfondsen bijna 1,9 miljard gulden overtollig vermogen uit aan hun werkgever, of deden toezeggingen daarvoor. Een bedrag van vergelijkbare omvang is gemoeid met premiekortingen voor werkgevers. De indexatie is veelal schraal.

De weelde van de pensioenfondsen (1.000 miljard gulden vermogen) is veroorzaakt door gematigde loonstijgingen (waardoor de pensioenverplichtingen ook gematigd zijn) en jarenlange ongewoon hoge rendementen op de beleggingen, waaraan vorig jaar overigens abrupt een einde is gekomen.

Geldgebrek speelde een rol bij de vergeefse zoektocht van de Bond voor Pensioenbelangen. Wie betaalt een juridische strijd die, vrijwel zeker, tot de Hoge Raad moet worden gevoerd? Dat kost zo een paar ton.

En de Bond had moeite om een advocaat te vinden die de strijd wilde voeren. Pensioenfondsen en de (over het algemeen grote) ondernemingen waarvoor zij werken zijn lucratieve klanten van advocatenfirma's. Die zetten hun klandizie niet zomaar op het spel voor een proefproces.

En de kans van slagen van zo'n procedure wordt onder pensioenbeheerders zelf niet hoog aangeslagen. Noem de woorden overschot en rechtszaak en je krijgt één reactie: Bensdorp. Deze Unilever-dochter werd jaren geleden verkocht. De werknemers stapten naar de rechter om hun aandeel in het overschot in het pensioenfonds van Unilever te claimen. De Hoge Raad wees hun eis van de hand, onder meer omdat in hun pensioenregeling geen woord voorkwam over het "meenemen" van overschotten. De pensioentoezegging van Unilever bleef, na de overname, onaangetast en daarmee hielden zij wat zij hadden, zo redeneerde de rechter. Hij bevestigde daarmee de ruime beleidsvrijheid die een bestuur van een pensioenfonds heeft. Weinig moet, veel mag. Het bestuur van een pensioenfonds is het domein van de werkgever en van werknemersvertegenwoordigers, in casu de vakbonden die deelnemen aan het cao-overleg.

In alle stilte is een procedure er nu toch van gekomen. Vorig jaar oktober heeft de deelnemersraad van het pensioenfonds voor het vliegend personeel van KLM een procedure aangespannen tegen zijn eigen pensioenfonds. Het fonds is met ruim 8 miljard gulden beleggingen het grootste van de drie pensioenfondsen van KLM.

De deelnemersraad van het KLM-vliegend personeel fonds is een adviesgremium, met 7 gepensioneerden en 8 actieve werknemers. Deelnemersraden bij pensioenfondsen zijn min of meer vergelijkbaar met ondernemingsraden in bedrijven, zij het dat zij minder bevoegdheden hebben.

De deelnemersraad van het KLM-fonds wijst de premiekorting voor KLM over het jaar 2000, ter waarde van 100 miljoen gulden, af. De korting was de tegenprestatie voor een verhoging van de pensioenen met 2 procent.

Premiekorting kan KLM, net als andere werkgevers, goed gebruiken. Pensioenpremies zijn onderdeel van de loonkosten, en wie zijn kosten weet te drukken heeft een concurrentievoordeel.

Inmiddels hebben de bonden en KLM een structurele regeling afgesproken voor de besteding van overtollig pensioenvermogen, waarover het fonds overigens nog een besluit moet nemen. Het akkoord bezorgt KLM een premiekorting oplopend van 60 miljoen dit jaar tot wellicht 100 miljoen de komende jaren. KLM geeft vanaf nu de garantie dat zij bijspringt als het fonds een tekort krijgt.

Geld is vooralsnog geen probleem voor de deelnemersraad: het pensioenfonds betaalt tot nu toe de procedure.