Oud-premier Andreotti en vakbondsleider D'Antoni richten in Italië een nieuwe partij op: een extra optie in politiek tweestromenland.

Door onze correspondent MARC LEIJENDEKKER

ROME, 8 FEBR. "Op mijn leeftijd zou de weg naar de zonsondergang de meest logische zijn", zegt de 82-jarige oud-premier Giulio Andreotti. Maar hij is te verslaafd aan het spel om het te kunnen opgeven. Met hem als boegbeeld en regisseur is vakbondsleider Sergio D'Antoni begonnen aan een ambitieus project: het tweestromenland doorbreken dat de afgelopen jaren is ontstaan in de politiek. D'Antoni en Andreotti willen het centrum terug, zeggen ze. Er is een hele groep mensen "die een nieuwe politieke mogelijkheid wil", roept D'Antoni. En Andreotti: "We moeten het verleden niet devalueren." De Democrazia Cristiana die vijftig jaar de dienst heeft uitgemaakt en waarbinnen Andreotti groot is geworden, was zo slecht nog niet, is hun boodschap. Zaterdag zullen ze hun nieuwe partij, Europese Democratie, ten doop houden. Dit is, in ieder geval in potentie, meer dan de zoveelste splinter. De 54-jarige D'Antoni is negen jaar leider van de christen-democratisch georiënteerde vakbond Cisl geweest, de tweede vakbond van Italië. Andreotti heeft na een halve eeuw op het pluche van de macht nog een grote schare vertrouwelingen over. Veel historici schrijven wel dat de zevenvoudige oud-premier de maffia de hand boven het hoofd heeft gehouden, de rechtbank in Palermo heeft daarvoor geen bewijzen kunnen vinden. Ook al is er hoger beroep aangetekend, Andreotti beschouwt het vonnis als eerherstel. Niemand spreekt hem hardop tegen. Het wemelt in Italië van de kleine centrumpartijtjes die zijn voortgekomen uit de opgeheven moeder. In de ontwikkeling naar een tweestromenland die in 1994 is begonnen, hebben twee daarvan zich aangesloten bij de rechtse oppositie. Drie andere maken deel uit van de regerende centrum-linkse coalitie. Volgens D'Antoni hadden ze nooit kleur moeten bekennen. De kiezers hebben dat tweestromenland min of meer afgedwongen, maar D'Antoni vindt het "een excessieve simplificatie". Vandaar zijn partij. Met een verwijzing naar de parlementsverkiezingen die vóór de zomer moeten worden gehouden, zegt hij: "Ze willen allemaal weten voor wie we kiezen. Maar dat zeg ik niet." Het is een beproefde taktiek. Je warmen aan twee ovens, zo noemde Andreotti dat vroeger. Geen kleur bekennen vooraf, en in de vaak byzantijnse politieke onderhandelingen waar Italiaanse politici zo goed in zijn, later proberen het onderste uit de kan te halen voor je steun. De vroegere christen-democraat Mario Segni waarschuwt: "Dit zet Italië tientallen jaren achteruit." Hij heeft zijn carrière gewijd aan dat politieke tweestromenland, om zo de kiezer meer duidelijkheid en meer greep op de politiek te bieden. Dit tweetal moet niet worden onderschat, waarschuwt hij. D'Antoni en Andreotti kunnen vooral in het zuiden veel stemmen mobiliseren.

Een direct doel van Europese Democratie is de kiesdrempel van vier procent overschrijden en hopen dat de winnaar de steun van deze partij nodig heeft om te kunnen regeren. De prijs die wordt gevraagd is nu al duidelijk: een nieuwe kieswet. D'Antoni en Andreotti willen het systeem van evenredige vertegenwoordiging helemaal in ere herstellen. Nu wordt slechts 25 procent van de zetels verdeeld volgens evenredige vertegenwoordiging. Dat verkleint de speelruimte aanzienlijk. Het lange- termijndoel is ambitieuzer. De twee hebben zoveel ruzie gemaakt met de centrum-linkse coalitie dat een akkoord daarmee onwaarschijnlijk lijkt. Bovendien voorspellen alle opiniepeilingen een overwinning voor het rechtse blok van oppositieleider Silvio Berlusconi. Dat is de stoel waarop D'Antoni aast: wanneer Berlusconi genoeg heeft van "het theater van de politiek", zoals hij dat vaak noemt, en zich gaat concentreren op zijn presidentiële ambities, de leiding van het rechtse blok overnemen en daarvan weer een ouderwetse christen-democratische partij te maken. Niet zoals in veel Europese landen is gebeurd, als een conservatief alternatief in een twee-blokkenstelsel. Maar als een partij die zich behaaglijk aan twee ovens kan warmen.