TEKORTEN ZIJN uit, overschotten zijn in. Naarmate steeds meer landen hun begrotingstekorten achter zich laten, moeten overheden zich instellen op tijden met aanzienlijke overschotten op hun begrotingen. Dat is nieuw, want sinds de jaren zeventig hebben vrijwel alle Westerse landen te maken gehad met chronische tekorten en oplopende staatsschulden.

De combinatie van begrotingsdiscipline - in Europa afgedwongen door de voorwaarden tot deelname aan de euro - en de economische groei waardoor de belastinginkomsten toenemen, heeft hierin verandering gebracht. Niet alleen Nederland staat voor de afweging wat er met de te verwachten miljarden aan inkomensmeevallers moet gebeuren nu dit jaar, voor het eerst sinds drie decennia, sprake is van een overschot op de rijksbegroting. Alan Greenspan, de voorzitter van de Federal Reserve, heeft vorige week een paradigmatische verschuiving in het Amerikaanse macro-economische beleid aangegeven. De Verenigde Staten hebben onder president Clinton een snel oplopend begrotingsoverschot bereikt. Hierdoor is de Amerikaanse overheidsschuld in hoog tempo bezig te verdwijnen. In de jaren tachtig was die astronomisch opgelopen en werd veelvuldig als een bedreiging voor de Amerikaanse economie en de internationale financiële stabiliteit beschouwd. Als deze ontwikkeling zich onveranderd voortzet - en alles wijst daarop, aldus Greenspan - dan zal de totale Amerikaanse overheidsschuld binnen enkele jaren volledig zijn afgelost en zal de Amerikaanse schatkist de grootste spaarpot in de wereld worden.

DAT IS POLITIEK niet de bedoeling en het is economisch gezien onwenselijk. Niet alleen zou de overheid dan besparingen afromen die gebruikt kunnen worden voor investeringen of consumptie, ook zouden de markten voor overheidsobligaties (treasury bonds in de VS, staatsleningen in Nederland) opdrogen. En daarmee zou een veilige belegging, een onmisbaar element voor de gespreide portefeuille van pensioenfondsen, levensverzekeraars en risicomijdende particulieren, uit de financiële markten verdwijnen. Bovendien zijn staatsobligaties onmisbaar voor centrale banken om hun monetaire beleid in de geldmarkten te voeren. De Fed-voorzitter heeft vorige week alarm geslagen in zijn halfjaarlijkse getuigenis voor de Amerikaanse Senaat. Niet langer vormen begrotingstekorten, maar overschotten en aflossing van de staatsschuld het kompas waarop het beleid zich moet richten. Aanhakend bij de plannen van president Bush luidt Greenspans aanbeveling dat de belastingen omlaag moeten om te voorkomen dat de Amerikaanse schatkist over enige tijd uitpuilt van de besparingen. In Greenspans woorden: "Heb ik mijn mening veranderd? Ja. Ik zie geen alternatief. Ik ben nog steeds van mening dat prioriteit nummer één is om de staatsschuld te verminderen. Het probleem is dat we daar veel sneller mee klaar zullen zijn dan iemand ooit gedacht had."

DE ONTWIKKELINGEN in de VS lopen enkele jaren voor op die in Nederland. Hier klinken oproepen om te zorgen voor een volledige afbetaling van alle overheidsschulden in de komende twintig jaar. Dat kan bij voortzetting van de economische groei ook hier sneller gaan dan nu wordt gedacht.

Terwijl de politieke discussie in Nederland zich op het ogenblik toespitst op meer ruimte voor uitgaven, is het nuttig te wijzen op Greenspans beredeneerde lastenverlaging. Op de middellange termijn zal ook het Nederlandse beleid zich rekenschap moeten geven dat de begrotingstekorten uit het verleden hebben plaatsgemaakt voor de overschotten van de toekomst. Een stukje staatsschuld moet blijven.

( a d v e r t e n t i e s )