'Niemand controleert Echelon'

Maurice Wessling, directeur van Bits of Freedom, vindt dat er meer parlementaire controle moet komen op afluistersystemen.

Door MARIE-JOSÉ KLAVER

AMSTERDAM, 23 JAN. Maurice Wessling, directeur van de digitale burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom, riep het parlement vorig jaar op een onderzoek in te stellen naar Echelon. Gisteren nam dit een aanvang met een rondetafelgesprek, waar deskundigen onder wie Wessling zelf over Echelon werden gehoord. Volgens Wessling lopen parlementen in binnen- en buitenland hopeloos achter de feiten aan.

Doet Nederland mee aan Echelon?

"Daar zijn geen aanwijzingen voor. Er is wel een afluistersatelliet in Zoutkamp in Groningen van de Militaire Inlichtingendienst. Maar niemand vermoedt dat die in verbinding staat met Echelon."

Wat vindt u ervan dat de regering vorige week in een notitie van minister De Grave (Defensie) het bestaan van Echelon heeft erkend?

"Op zich is het een belangrijke stap. Parlementariërs die vragen stelden werden door de ministers met een kluitje in het riet gestuurd. Het is overigens onduidelijk waarom de regering van gedachten is veranderd. Er zijn geen nieuwe feiten boven water gekomen.

Maar als je die notitie leest, voel je je als een kind behandeld. Het is alsof de regering het knipselarchief heeft opgeruimd. Er staan absoluut geen nieuwe feiten in. De Grave beroept zich alleen op openbare bronnen. Het lijkt op het witwassen van kennis. Als je een serieus vermoeden hebt dat buitenlandse mogendheden je burgers en bedrijven bespioneren, schakel je je eigen inlichtingen- en veiligheidsdiensten in om onderzoek te doen. Uit niets blijkt dat dit gebeurt."

Wat is het gevaar van afluisternetwerken als Echelon?

"Burgers moeten er van uit kunnen gaan dat communicatie vertrouwelijk is. Dat is een grondrecht. Voor afluisteren dienen regels en waarborgen te gelden als proportionaliteit, transparantie en controle achteraf. Deze democratische spelregels worden met voeten getreden door Echelon. Daardoor ontstaat het gevaar van misbruik van gegevens. Ook in de Verenigde Staten is er geen controle op Echelon. De inlichtingendienst National Security Agency (NSA) die Echelon exploiteert, weigerde vorig jaar de democratische legitimatie van het systeem toe te lichten voor het Amerikaanse Congres. Absolute geheimhouding corrumpeert. Dat leidt tot ontsporingen."

Zijn daar aanwijzingen voor?

"De NSA speelt gegevens over contracten die Europese bedrijven willen afsluiten door aan het Amerikaanse bedrijfsleven. Op die manier is de Europese vliegtuigbouwer Airbus een order van een paar miljard gulden misgelopen. De opdracht ging naar Boeing, die op grond van afgeluisterde informatie, een lager bod deed. Ook informatie van niet- gouvernementele organisaties als het Rode Kruis en Amnesty International wordt misbruikt. Zulke organisaties weten veel over Derde Wereld-landen en zijn daarom een geliefd doelwit van de NSA."

Minister De Grave zegt dat er geen reden is om aan te nemen dat Nederlandse internetaanbieders en telecombedrijven de communicatie van burgers en bedrijven niet goed beschermen. Denkt u dat ook?

"Dat is een vreemde uitspraak omdat hij elders in zijn notitie uitlegt hoe eenvoudig het is om telefoonverkeer en internetverkeer te onderscheppen en af te luisteren. De Grave legt zelfs uit hoe overheden nieuwe technieken aftapbaar houden: door het beïnvloeden van standaarden. Daarom is de beveiliging van gsm altijd zo zwak geweest."

Wat kan Nederland doen tegen Echelon?

"Het Nederlandse parlement heeft geen traditie in het kritisch onderzoeken van inlichtingendiensten. Dat wreekt zich nu. De Kamerleden die gisteren bij het rondetafelgesprek aanwezig waren luisterden ademloos. Vervolgens riepen ze dat ze zich 'machteloos' voelden. De Grave zoekt de oplossing vooral in internationale wetgeving. Dat is wel nuttig, maar als het al lukt, duurt het jaren voordat er juridische bescherming tegen grootschalig afluisteren komt."

( a d v e r t e n t i e s )