AIRCONDITIONING is in Californië politiek even gevoelig als de aftrek van de hypotheekrente in Nederland. Gekoelde lucht is een onlosmakelijk onderdeel van de Californische droom, maar airco's slurpen stroom en dus moeten de energiekosten laag blijven. Dat hadden de politici in Californië's hoofdstad Sacramento goed begrepen. En toen ze vier jaar geleden de energiemarkt liberaliseerden, stelden ze een plafond vast voor de verkoopprijs van elektriciteit aan de consumenten. Tegelijkertijd lieten ze de inkoopprijs vrij, en daarmee schiepen ze een probleem.

Ieder eerstejaarscollege markteconomie begint met de uitleg dat vraag en aanbod de prijs bepalen. Bij een hogere vraag gaat de prijs omhoog totdat het aanbod zich heeft aangepast. In Californië heeft men dat over het hoofd gezien. Het afgelopen jaar steeg de vraag naar elektriciteit spectaculair - door de extreem warme zomer en door de economische boom in de internet- en computerindustrie - maar de elektriciteitsbedrijven mochten hun klanten geen hogere prijzen vragen. Intussen schoot hun inkoopprijs omhoog - door de hogere vraag, de strengere milieunormen, de nalatigheid om nieuwe centrales te bouwen en speculatie op de vrije stroombeurs. Er ontstond een klassieke klem: duur inkopen en goedkoop verkopen. Het prijsverschil konden de elektriciteitsbedrijven niet afwentelen op hun klanten (de consumenten) en ook niet op de overheid (de belastingbetalers), dus ging het ten koste van hun winstgevendheid (de aandeelhouders). Als zo'n situatie lang genoeg duurt, heeft dat catastrofale gevolgen. Deze week kondigde een van de twee grote stroombedrijven in Californië, Southern California Edison, aan dat het zijn schulden niet meer kan betalen. Het bedrijf staat op het punt bankroet te gaan en hetzelfde lot dreigt Pacific Gas & Electric te treffen. Overhaast heeft de staat Californië een noodwet aangenomen, maar daarmee is de financiële nood van de stroombedrijven nog lang niet gelenigd.

Een stroomcrisis en black-outs omdat de energiebedrijven bankroet zijn in de rijkste staat van de Verenigde Staten - tegenstanders van deregulering van de energiemarkten zien in de Californische nachtmerrie een bewijs dat het niets gedaan is met liberalisering. Ze willen terug naar centraal geplande, publieke nutsmonopolies. Ook marktfundamentalisten wijzen met graagte op de tekortkomingen in Californië. Zij zijn van mening dat de bevriezing van de consumentenprijzen een schoolvoorbeeld is van fnuikende politieke inmenging in het proces marktwerking.

DE WAARHEID ligt ergens anders. Om te beginnen moeten Californiërs meer betalen voor hun energie, zodat ze de aen streepje lager zetten. Prijsprikkels helpen om energie zuiniger te leven. Marktwerking in energieopwekking heeft voordelen omdat de kosten omlaag kunnen. Bij de distributie aan bedrijven en particulieren spelen verschillende overwegingen. Grote afnemers kunnen onderhandelen over contracten, particulieren willen geen gezeur, maar verzekerd zijn van betrouwbare levering tegen redelijke, stabiele prijzen. Daarvoor is verstandig toezicht nodig en doeltreffende regelgeving. Aan beide ontbreekt het in Californië. Dat is een waarschuwing voor de Europese Unie en Nederland, waar de liberalisering van de energiemarkten nog een weg te gaan heeft.

Zie ook:

Stroom ook buiten Californië risico (12 januari 2001)

( a d v e r t e n t i e s )