De Senaat begint vandaag met het horen van de meest omstreden minister uit het kabinet van George W. Bush. De eerste gelegenheid om te zien hoe conservatief Bush zal kunnen regeren.

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

WASHINGTON, 16 JAN. Gisteren was Amerika dicht wegens de officiële dag waarop de vermoorde zwarte leider Martin Luther King wordt geëerd. Het was een pikante dag voor ex-senator John Ashcroft om bij zijn advocaat op kantoor te poseren voor de visuele pers terwijl hij oefende voor zijn ontmoeting met de Senaat.

Vandaag begint de Amerikaanse Senaat met het horen van John Ashcroft, door aanstaand president Bush voorgedragen als minister van Justitie. Het is de meest omstreden benoeming voor het nieuwe kabinet, en de eerste gelegenheid om vast te stellen hoe conservatief Bush zal kunnen regeren. De zetels in de Senaat zijn gelijk verdeeld: vijftig voor beide partijen; vice-president Cheney is na zaterdag voorzitter met de beslissende stem.

Als John Ashcroft iets wordt verweten door zijn talrijke critici dan is het wel ongevoeligheid voor het lot van zwarte Amerikanen en andere minderheden. De vrienden van Ashcroft verzekeren dat hij door de zwarte advocatenbond in zijn staat, Missouri, is geprezen wegens zijn ijver als gouverneur om zwarten bij rechtbanken te benoemen. Maar zijn staat van dienst vermeldt ook verzet tegen desegregatie van scholen en het blokkeren van de promotie van de zwarte rechter Ronnie White wegens diens (beperkte) weerstand tegen de doodstraf. White zal donderdag getuigen. Hij was de eerste Afrikaanse Amerikaan in het Supreme Court van Missouri.

De American Civil Liberties Union verklaarde gisteren dat Ashcroft "noch gematigd, noch compassievol, noch conservatief" is, met een verwijzing naar Bush' verkiezingsleus van 'compassionate conservatism'. Ashcroft is een extremist, stelt de burgerrechtenorganisatie. Hij is het oneens met de lang aanvaarde uitleg van cruciale grondwetsbepalingen.

In Republikeinse gelederen heeft men zich de afgelopen dagen zeer sterk gemaakt voor de bestuurder uit Missouri. Bush liet Linda Chavez als kandidaat-minister van Arbeid in minder dan drie dagen vallen nadat gebleken was dat zij hem en de FBI niet volledig had ingelicht over de illegale vrouw uit Guatemala die zij haar huis had laten afstoffen. De kritiek tegen Ashcroft is van ideologische aard: hij is ultraconservatief. Daar wil Bush onder geen beding voor wijken.

De oppositie tegen de benoeming van Ashcroft heeft een stevig dossier verzameld. Een breed scala van groeperingen zet veel geld en mankracht in om burgers te mobiliseren tegen deze representant van christelijk rechts. Ashcroft heeft in twee termijnen als gouverneur en een termijn in de Senaat conservatieve sporen achtergelaten. Hij is een verklaard tegenstander van abortus, homoseksualiteit, beperking van wapenbezit en maatregelen om leden van minderheidsgroeperingen aan werk te helpen ('affirmative action') en hij is een adept van de doodstraf. Als minister van Justitie moet hij naleving van de wet afdwingen. Hij is als 'attorney general' de baas van het openbaar ministerie, en moet - zeggen de critici - ook ingrijpen als zijn vrienden abortusklinieken aanvallen. Een andere zorg is dat hij het bedrijfsleven zeer ruim baan zal geven en naleving van milieuwetten en antitrustwetgeving zal laten sloffen. De regering-Bush in opbouw heeft verzekerd dat hij ook wetten zal handhaven waar hij het niet mee eens is, en dat iedere andere mening "een poging is de nieuwe regering te ondermijnen".

Republikeinen voorspellen dat alle vijftig partijgenoten in de Senaat voor de benoeming zullen stemmen. Zij hopen dat in ieder geval tien tot vijftien Democraten met hen mee zullen stemmen. In theorie kunnen enkele Democraten de benoeming lang ophouden door te blijven praten. Een dergelijke 'filibuster' kan met zestig van de honderd stemmen worden doorbroken.

Tot nu toe hebben slechts enkele Democraten laten weten dat zij overwegen tegen te stemmen, maar de partijgenoten die zich eerder positief over Ashcroft uitlieten hebben hun toon gematigd. Willen de Democraten in de Senaat de komende jaren reële invloed uitoefenen, dan zullen zij als één blok moeten stemmen. Alleen dan kunnen zij de Republikeinen dwingen serieus te zoeken naar compromissen en ernst te maken met de verdeling van de macht.

Deze week zullen onder anderen ook Colin Powell (Buitenlandse Zaken), Paul O'Neill (Financiën), de wegens haar conservatisme aangevallen Gale Norton (Binnenlandse Zaken) en de voor het departement van energie voorgedragen Spencer Abraham door Senaatscommissies worden gehoord. Abraham heeft in het recente verleden gepleit voor opheffing van het ministerie dat hij moet gaan leiden.

( a d v e r t e n t i e s )