Tsjechië worstelt al drie weken met zijn tv-crisis. De inzet, volgens de bezetters van de tv- nieuwsstudio's: de persvrijheid. Maar anderen houden vol dat het gaat om een ordinair arbeidsconflict - dat politiek is gemanipuleerd.

Door onze redacteur PETER MICHIELSEN

ROTTERDAM, 10 JAN. De benoeming van Jirí Hodac tot algemeen directeur van de Tsjechische televisie (CT) op 20 december heeft een lawine veroorzaakt die de Tsjechische politiek op haar grondvesten doet schudden. Tv-journalisten bezetten sinds 24 december de studio's, omdat Hodac en zijn nieuwbenoemde journaal-hoofdredacteur Jana Bobosíková als 'marionetten' van de Burger-Democratische partij ODS van Václav Klaus een partijpolitiek stempel willen drukken op het journaal. Hodac' benoeming brengt zo de persvrijheid in gevaar, aldus de bezetters. Het argument sloeg aan, in èn buiten Tsjechië. President Václav Havel koos de kant van de rebellen: de benoeming van Hodac was net zo strijdig met "de geest van de wet" als de communistische putsch van 1948, vond hij. De crisis bracht de klad in partijpolitieke allianties. Het parlement eiste Hodac' aftreden. De tv-directeur zelf stortte in. Elke dag krijgen de studiobezetters steun van demonstranten op straat; midden vorige week waren het er zelfs tussen 60.000 en 130.000. Kunstenaars en intellectuelen verklaarden zich solidair met de bezetters. Na de massabetoging van vorige week volgden de buitenlandse media: correspondenten waanden zich terug in 1989 en associeerden dienovereenkomstig - zelfs de BBC zag een nieuwe Fluwelen Revolutie. De wereldvakbond van journalisten, de IFJ, concludeerde: " Dit is een moment van de waarheid voor persvrijheid en democratie. De strijd van de Tsjechische journalisten gaat over het beëindigen van censuur." Het zijn grote woorden. Maar kloppen ze? Gaat de strijd in Praag werkelijk om persvrijheid, censuur en vrijheid van meningsuiting? Absoluut niet, zo vinden twee redacteuren van het algemeen gerespecteerde Central Europe Review CER (www.ce-review.org), Jan Culík en Andrew Stroehlein. De hele crisis, schrijven ze, is een ordinair arbeidsconflict, dat door de tv-journalisten valselijk is voorgesteld als een "strijd voor vrijheid van meningsuiting" en dat politiek is gemanipuleerd.

Het Tsjechische tv-journaal, aldus Culík, heeft geen reputatie van journalistieke objectiviteit en kwaliteit: "Als je een maand geleden op straat had gevraagd of het tv-nieuws uitmunt door onbevooroordeelde kwaliteitsjournalistiek, was je weggelachen." De stakende tv-journalisten zijn nooit opgevallen door hun journalistieke onpartijdigheid en professionele objectiviteit. Dat is niets nieuws, en in het verleden is ook wel geprobeerd de kwaliteit te verbeteren door hervormingen door te voeren. Maar die pogingen zijn stukgelopen op het verzet van de journalisten, die bij het aantreden van elke nieuwe hervormer bang moesten zijn wegens incompetentie te worden ontslagen. Twee jaar geleden moest een voorganger van Hodac al opstappen, na te zijn uitgemaakt voor "marionet" van een politieke partij (net als Hodac nu, alleen ging het toen om een andere partij, namelijk de sociaal- democraten). De tv-redacteuren, aldus Culík, "weten maar al te goed dat ze geen goede journalisten zijn en dat ze elders, vooral bij commerciële omroepen, moeilijk aan de slag kunnen."

Toen Hodac werd benoemd, en hij Jana Bobosíková tot chef nieuwsdienst benoemde, was volgens CER de reactie voorspelbaar: verzet werd het devies van journalisten die wisten dat hun baan gevaar zou lopen. Hodac en Bobosíková hebben beiden een conflictueus verleden bij CT. Bobosíková, die in 1998 een interview- programma presenteerde, wordt door de journalisten gezien als een pedante snob - niet zonder reden. Zij zag de journalisten als lui en onprofessioneel, óók niet zonder reden. Ze beet de tanden stuk en moest uiteindelijk opstappen. Hodac - "een zwak manager", aldus CER - trachtte vorig jaar als hoofdredacteur van het journaal schoon schip te maken. Ook hij faalde en moest vertrekken.

De bezetters van de nieuwsstudio's stelden hun strijd voor als een tegen partijpolitieke druk (van de ODS) op het journaal, een thema dat journalisten èn publiek aanspreekt. Maar, aldus CER, enerzijds heeft de ODS Hodac (die elf jaar bij de BBC werkte) niet voorgesteld voor de functie van tv-directeur en heeft Bobosíková nooit voor de ODS gewerkt; anderzijds hebben de bezetters van de studio's verzwegen dat ze zelf politieke partijen hebben ingeschakeld, met name de K4, de coalitie van vier oppositiepartijen. Onder de bezetters van de studio's bevindt zich de voorzitter van de Vrijheidsunie, een van de vier partijen van de K4. Toppolitici van K4, de centrum-rechtse rivaal van de ODS, staan al jaren op zeer goede voet met de CT-journalisten. En omdat K4 de bezetters steunde, deed ook president Havel dat - omdat de K4 zijn favoriete partijencoalitie is, maar vooral om Klaus dwars te zitten: hij en Klaus gunnen elkaar het licht in de ogen niet.

Het merkwaardigst is, aldus CER, dat de voorstelling van zaken van het conflict als strijd tegen "censuur" door velen klakkeloos werd geslikt. De internationale media, aldus CER, waren onder de indruk van de massabetoging in hartje Praag en geloofden vanuit die context kritiekloos de Praagse tv-collega's. En het Tsjechische publiek laat zich vooral leiden door de algemene frustratie over het gekonkel van toppolitici (Klaus voorop) dat de sfeer van de Tsjechische politiek bepaalt. Die vele betogers op straat ventileerden eerder hun afkeer van dat gekonkel dan enig protest tegen Hodac' benoeming, enige zorg over censuur of enig enthoiusiasme voor de kwaliteit van hun televisiejournaal.

( a d v e r t e n t i e s )