Koppigheid kenmerkt het optreden van alle hoofdrolspelers in de Tsjechische televisiecrisis. Maar dat van premier Milos Zeman springt er het meest uit.

Door onze redacteur PETER MICHIELSEN

ROTTERDAM, 8 JAN. De oplossing van de crisis bij de Tsjechische Televisie (CT) lijkt verder weg dan ooit: de koppigheid van de hoofdrolspelers in het conflict heeft bizarre vormen aangenomen. Hoofdrolspeler één, de wegens zijn sympathie voor de Burger-Democratische Partij (ODS) omstreden nieuwe CT-directeur Jirí Hodac weigert af te treden - hoewel hij onder de druk fysiek is bezweken en op de intensive care-afdeling van het ziekenhuis is terechtgekomen, hoewel het parlement zijn aftreden wenst en hoewel hij wordt geconfronteerd met dagelijkse demonstraties, een petitie die door 150.000 Tsjechen is getekend, kritiek van iedereen behalve 'zijn' ODS en de blijvende bezetting van de nieuwsstudio's van CT door woedende journalisten.

Hoofdrolspeler twee, de stakende journalisten, wil ook al van geen wijken weten met de (formeel gezien illegale) bezetting van de tv- studio's, net zo min als hoofdrolspeler drie, de ODS van Václav Klaus, die in alle commotie rond de benoeming van Hodac slechts één grote samenzwering tegen zijn partij ziet en die Hodac tegen de zin van het parlement in functie houdt. Hoofdrolspeler vier, president Václav Havel, die de benoeming van Hodac heeft bestempeld als "comform de wet, maar strijdig met de geest van de wet" en die daarmee aangaf dat hij kennelijk als opperste scheidsrechter mag bepalen welke de geest van de wet is - zoals in het Tsjechoslowakije in het interbellum onder Tomás Masaryk het geval was - is met vakantie naar Lanzarote afgereisd. Kort voor zijn vertrek had hoofdrolspeler vijf, premier Milos Zeman, hem op ongekend heftige wijze de les gelezen. In een aanval die geen precedent kent zei Zeman dat "diegene die oproept tot het niet respecteren van wetten niets te zoeken heeft op het politieke toneel, ook al gaat het om het staatshoofd". Onbeschofter had Zeman het moeilijk kunnen formuleren.

Havel was niet de enige die door Zeman door de mangel werd gehaald. De stakende televisiejournalisten werden door de regeringsleider bestempeld als "maoïstische hysterici". En ook Hodac zelf ontkwam niet aan de gesel van de premier: hij heeft 'grove fouten' gemaakt, al zei Zeman niet met zoveel woorden dat Hodac moet aftreden. In feite ging Zeman in zijn commentaar op de crisis iedereen en alles te lijf - behalve Václav Klaus en zijn ODS.

Dat illustreert dat de premier hardnekkig vasthoudt aan het 'oppositie- akkoord' tussen zijn sociaal-democratische CSSD en de ODS. Dat akkoord uit 1998 voorziet in steun van de oppositionele ODS voor de minderheidsregering van Zemans CSSD in ruil voor veel invloed op het regeringsbeleid en veel hoge posten voor de ODS. De Tsjechische kiezer heeft dat akkoord nooit zien zitten: hij strafte de CSSD met een zware nederlaag bij de regionale verkiezingen van afgelopen november. Maar de vreemde en weinig democratische deal met de ODS houdt Zeman wel in het zadel.

En Zeman maakt dezer dagen duidelijk dat hij tot èlke prijs vasthoudt aan de macht, hoe impopulair de constructie van het 'oppositie-akkoord' ook is. Hoe verleidelijk de macht is, had Zeman in november al aangetoond. Vóór de verkiezingen beloofde hij af te treden als zijn CSSD niet de meerderheid zou veroveren in tien van de dertien districten - een belofte die hij 'vergat' toen de CSSD in geen enkel van de dertien districten een meerderheid veroverde en de partij afzakte naar de vierde plaats.

Op termijn graaft Zeman daarmee zijn eigen graf: bij de volgende verkiezingen wacht hem een nog zwaardere afstraffing dan die van november. Zijn houding zal ook tot problemen in zijn eigen partij leiden. De CSSD is verdeeld: de CSSD-leden van de Televisieraad hielpen Hodac op 20 december aan zijn nieuwe functie, maar het waren ook CSSD- stemmen die vrijdagavond de doorslag gaven toen het parlement Hodac vroeg af te treden. Het meest logische onmiddellijke gevolg van de crisis is dan ook een intensivering van een al een tijdje aanzwellende machtsstrijd binnen de CSSD, vrijwel zeker rond het thema 'oppositie- akkoord' en de door heel wat sociaal-democraten gewenste samenwerking met de 'echte' oppositiepartijen van centrum-rechts. Twee van Zemans rivalen binnen de CSSD, vice-premier Milos Spidla en minister van Binnenlandse Zaken Stanislav Gross, staan al enige tijd te trappelen.

( a d v e r t e n t i e s )