Bij de Thaise verkiezingen zijn de massa's vooral gespitst op de premies waarmee de kandidaten dingen naar hun stem.

Door onze correspondent ROBERT GIEBELS

KHON KAEN, 6 JAN. De arme meerderheid van Thailand viert weer feest, want er zijn parlementsverkiezingen. De kandidaten hebben in overvloed wat de armen missen: geld. Maar de armen hebben iets wat vandaag heel veel geld waard is: hun stem. Kwestie van vraag en aanbod. Kiezers betalen voor hun stem is echter verboden, dus werden arme boeren in heel het land de afgelopen tijd getrakteerd op reisjes naar zee of naar tempels, werden hun trouwfeesten en begrafenissen betaald en kregen ze horloges, mobiele telefoons, zakken rijst en plastic emmers.

De aandacht concentreert zich op het wel en wee van twee kandidaten. De ene is de 62-jarige Chuan Leekpai, sinds november 1978 premier van de Thailand. Hij is de leider van de Democratische Partij, die al een halve eeuw een sleutelrol vervult in de Thaise politiek. Chuan wordt wel Mister Clean genoemd. Onlangs moest hij verschijnen voor de nationale anticorruptiecommissie, die is ingesteld om een eind te maken aan de cultuur van politieke corruptie in het land. Chuan zou aandelenbezit hebben verzwegen. Maar vorige maand werd hij vrijgesproken.

Toch willen velen af van de premier. Niet omdat hij het de afgelopen drie jaar als premier slecht zou hebben gedaan - hij wordt door sommigen juist geprezen voor de wijze waarop hij Thailand uit de Aziatische crisis heeft gehaald - maar omdat hij charisma mist. Vooral de arme meerderheid in de provincie vindt de 'technocraat' Chuan een kleurloze politicus en smacht naar verandering. Wat Chuan aan uitstraling mist, heeft de andere belangrijke kandidaat in overvloed. Het is de 51-jarige telecomtycoon Thaksin Shinawatra, een van de rijkste mannen van Thailand. Twee jaar geleden richtte hij zijn eigen partij op: Thai Rak Thai (Thais houden van Thais).

Ook Thaksin moest onlangs voor de anticorruptiecommissie verschijnen omdat hij tijdens een ministerschap in een vorige regering zou hebben gezwegen over zijn rijkdom. Maar anders dan bij Chuan oordeelde de commissie hem twee weken geleden wel schuldig, ondanks Thaksins verweer dat niet hij maar zijn chauffeur en zijn huishoudster elk aandelen ter waarde van 200 miljoen gulden bezitten. De uitspraak van de commissie kan grote gevolgen hebben voor Thaksin. Hij kan, als hij in hoger beroep ook verliest, voor jaren uit het politieke ambt worden gezet, en dat is geen geruststellend vooruitzicht voor iemand die premier wil worden. Toch heeft Thaksin in de peilingen zijn grote voorsprong op Chuan de afgelopen dagen weten vast te houden. Een groot deel van het electoraat loopt weg met de man die zegt het land te zullen besturen zoals hij zijn Shinawatra-conglomeraat heeft geleid.

Premier Chuan Leekpai nu underdog

Veel meer heeft zijn visie op het premierschap niet om het lijf, maar het grote succes van Thaksins onderneming is voor veel Thai visie genoeg. Premier Chuan is dan ook teruggedrongen in de rol van underdog, en hij laat niet na te verklaren niet opgewassen te zijn tegen het geld van Thaksin.

Chuan en krantencommentatoren impliceren dat de tycoon eenvoudigweg kandidaten voor zijn Thai Rak Thai heeft gekocht. Waar of niet, 190 parlementsleden zijn van hun oude partij overgestapt naar 'Thai houden van Thai'. De meesten kwamen van de Democratische Partij. Volgens Chuan heeft zijn rivaal zo'n half miljard gulden gestoken in diens ultieme poging het hoogste ambt van het koninkrijk te bereiken. Het geld gaat volgens Mister Clean maar zeer ten dele op aan legale campagne-activiteiten. Het merendeel zou Thaksin besteden aan het kopen van stemmen. Zelf heeft Thaksin talloze verkiezingsbeloftes gedaan die het aantrekkelijk maken op hem te stemmen, variërend van financiële steun voor gemeenten tot schuldverlichting voor arme boeren en opvang voor banken en bedrijven in moeilijkheden.

Stemmen zijn in Thailand altijd te koop geweest, maar een nieuwe generatie van politici wil die mores te veranderen. Onder druk van hervormers uit de hoofdstad Bangkok, met Chuan als hun boegbeeld, werd drie jaar geleden een nieuwe grondwet aangenomen die de macht van het geld in de politiek moet beteugelen. De grondwet, die door waarnemers als 'revolutionair-democratisch' wordt bestempeld, maakt het vooral voor rijke zakenlieden uit de provincie moeilijker politiek invloed te kopen. De keuze die vandaag in de stemhokjes wordt gemaakt tussen Thaksin en Chuan is dan ook vooral een keuze tussen 'geld' en de grondwet van 1997.

In maart vorig jaar boekte de veranderingsgezinde 'grondwet-stroming' een zeker succes. Toen moesten de verkiezingen voor de Senaat, die voor het eerst werden gehouden, in sommige districten tot vijf keer toe worden overgedaan omdat er stemmen waren gekocht. Dat gebeurde in opdracht van de verkiezingscommissie, een orgaan dat nauwelijks iets voorstelde maar dat in de grondwet van 1997 nieuwe bevoegdheden heeft gekregen. Ook in de aanloop tot de huidige verkiezingen heeft de commissie laten blijken dat ze haar taak serieus neemt. Meer dan honderd kandidaten uit de provincie mogen niet meedoen, omdat ze vals hebben gespeeld. En daarbij gaat het vooral om kandidaten van Thai Rak Thai - de vertegenwoordigers van de stroming 'geld'.

Ze hadden bewonderenswaardig slimme methodes bedacht om stemmen te kopen zonder stemmen te kopen. Zo maken ze kiezers - meest boeren - lid van hun partij in ruil voor geld en verzekeringspolissen. In sommige arme gebieden is meer dan 70 procent van de bevolking aldus lid van een partij geworden. Ook treden vertegenwoordigers van partijen op als bookmakers. Kiezers wedden op de verkiezingsuitslag en de bookmakers betalen de inzet, mits de kiezer op de kandidaat van de bookmaker wedt. De kiezer wil zijn weddenschap vanzelfsprekend winnen en dus stemt hij op de kandidaat waarop hij heeft gewed. Dit zijn dan nog tamelijk onschuldige methoden. Overal uit het land komen ook de gebruikelijke berichten van intimidatie, ontvoering en het vermoorden van medewerkers van tegenkandidaten of van kiezers die van hun aanstaande keuze kond hebben gedaan. Phong Supot, een boer uit de omgeving van de stad Khon Kaen, pakt het anders aan. Hij hanteert het principe dat hij alles accepteert wat de partijen hem aanbieden. "Ik heb namelijk mijn keuze al gemaakt", legt Phong uit, "dus als ik een geschenk accepteer, kan iemand anders er niet meer mee worden omgekocht."

( a d v e r t e n t i e s )