EEN WONDER DAARGELATEN zal president Clinton straks zijn ambtstermijn afsluiten zonder vredesakkoord tussen Israël en de Palestijnen.

De grootste teleurstelling van zijn presidentschap, noemde hij die mogelijkheid vorige maand al, voor hij een laatste krachtsinspanning deed om beide partijen alsnog tot elkaar te dwingen. Het was verspilde moeite. Niemand durft openlijk nee te zeggen tegen Clinton. Maar de Israëlische premier Barak laat in zijn zinspelingen op oorlog blijken niet meer in vrede te geloven. En de Palestijnse leider Arafat liet de Arabische landen donderdag zeggen dat Clintons voorstel in hoofdpunten onaanvaardbaar is.

Barak is misschien wel het verst gegaan in zijn poging tot een akkoord met de Palestijnen te komen. Hij offerde de eeuwige ondeelbaarheid van Jeruzalem en de Tempelberg door Clintons voorstellen te accepteren, mits de Palestijnen dat ook deden. Omdat hij werkelijk vrede wilde? Of meer omdat hij dacht dat een akkoord met de Palestijnen zijn enige kans was om op 6 februari als premier te worden herkozen? Zijn voor Israël zeer vergaande concessies stoelen in elk geval niet op een consensus in Israël. Mogelijk zou de schok van vrede een omwenteling in het denken onder de Israëliërs hebben teweeggebracht en hem een voortgezet premierschap hebben opgeleverd. Maar vooralsnog roepen zijn toegevingen alleen verzet op.

HOEZEER BARAKS concessies ook de Israëliërs schokken, voor de Palestijnen gaan ze lang niet ver genoeg. Het blijft onduidelijk of de Palestijnse leider Yasser Arafat persoonlijk wel tot een vergelijk met Barak wil komen. Hij heeft publiekelijk geen ja en geen nee gezegd op Clintons voorstellen. Maar steeds duidelijker is de laatste tijd geworden dat ook de Arabische dictator waartoe Arafat zich heeft ontwikkeld, het zich niet kan permitteren de volkswil te trotseren. Natuurlijk worden de Palestijnen in hun verzet tegen dít vredesvoorstel aangemoedigd door het feit dat een paar maanden intifada Barak tot vergaander concessies heeft gebracht dan waartoe hij afgelopen zomer in Camp David nog bereid was. Zou meer geweld dan niet een nog betere deal kunnen opleveren? Maar belangrijker is dat de Palestijnen absoluut niet bereid zijn de gevraagde tegenprestaties te leveren. "Onverteerbaar fastfood", noemde een Palestijnse commentator Clintons voorstellen. In het bijzonder het idee dat miljoenen Palestijnen het 'recht op terugkeer' naar hun vroegere woonplaatsen - dat houvast gedurende tientallen jaren vluchtelingenbestaan - zouden moeten opgeven, is onverteerbaar.

DE STEMMING jegens Israël onder de Palestijnen is immers buitengewoon vijandig. Dat heeft te maken met de dagelijkse begrafenissen van Palestijnen die door Israëlische troepen en kolonisten worden doodgeschoten. Maar de begrafenissen vallen op een vruchtbare bodem van wrok, veroorzaakt door de dagelijkse kleine en grote vernederingen die de Palestijnen ook na het autonomieakkoord van Oslo in 1993 te verduren hebben gekregen. De Israëliërs zijn zich als bezetters blijven gedragen, en dat willen de Palestijnen hun nu betaald zetten.

Zakelijk gezien zou het waarschijnlijk voor de Palestijnen de moeite waard zijn geweest op basis van Clintons voorstellen tot een vergelijk met Israël te komen. Ze zouden een eigen staat krijgen in de hele Gazastrook en 95 procent van de Westelijke Jordaanoever, met een deel van Oost-Jeruzalem als hoofdstad en soevereiniteit over de islamitische heiligdommen op de Tempelberg. In plaats van het 'recht op terugkeer' zouden ze miljarden dollars krijgen. En vanuit dat uitgangspunt zouden ze verder kunnen zien.

Nu worden de Palestijnen straks geconfronteerd met Likud-premier Ariel Sharon, die nooit zo ver zal gaan als Ehud Barak. Sharon is veel pragmatischer dan de buitenwereld denkt, maar Jeruzalem zal weer ondeelbaar zijn. En onder géén Israëlische premier zullen alle Palestijnse vluchtelingen van 1948 naar hun vroegere woonplaatsen in Israël kunnen terugkeren.

Daarom zijn naast Clinton en Barak ook de Palestijnen verliezers. Maar hun kan het op dit moment niet schelen. Zij willen alleen de Israëliërs zoveel mogelijk schade toebrengen.

EEN MOEIZAME periode breekt aan. Met een nieuwe Ame rikaanse president die zich eerst zal moeten inwerken. Met een nieuwe Israëlische premier die zich zal moeten waarmaken. En met een oude Palestijnse leider die zich te midden van een onafhankelijkheidsopstand moet staande houden. Het belooft niet veel goeds.

( a d v e r t e n t i e s )