Taiwan vaart voor het eerst na een halve eeuw rechtstreeks op China. Op zeer bescheiden schaal. Wat vindt China van het flinterdunne contact en hoe moet het verder nu Taiwan de directe import van 249 soorten visproducten uit China toestaat?

Door onze correspondent FLORIS-JAN VAN LUYN

PEKING, 5 JAN. Voor de 47.000 inwoners van Quemoy, een van de twee Taiwanese eilanden voor de Chinese kust die sinds deze week rechtstreeks contact mogen hebben met China, verandert er met het opheffen van de Taiwanese ban op directe handel, transport- en postverbindingen met China maar een ding: dat wat ze de afgelopen jaren illegaal hebben gedaan - het kopen van goederen in China - is nu toegestaan.

Bij die verandering zal het voorlopig wel blijven. Want de maatregel die door de regering van Taiwan is genomen is - hoewel historisch - meer vorm dan inhoud. Het Taiwanese ministerie van Buitenlandse Handel heeft weliswaar de handel van 1291 producten van, en vooral naar Quemoy en Matsu goedgekeurd, maar heeft de doorvoer naar Taiwan verboden. Om die reden zal het handelsvolume tussen China en Taiwan amper toenemen. De meeste producten waar beide eilandjes belang bij hebben, en die voorheen dus werden gesmokkeld, zijn vis, rijst en groenten.

De Taiwanese regering heeft een duidelijke reden voor het beperken van dat rechtstreekse contact. De opheffing van de directe handels- transport en posterijenban tussen China en de twee eilanden, de zogenaamde 'drie contacten', mag niet uitdraaien op directe contacten met heel Taiwan, zonder dat China politieke concessies heeft gedaan. Vooralsnog is de maatregel daarom een publiciteitsstunt van de regering van president Chen Shui-bian. De Taiwanese president wil blijk geven van goede wil (hij wenst toenadering met China) maar tracht te voorkomen dat Peking een nieuw middel van pressie wordt toegespeeld. In politieke kringen in Taiwan bestaat groot verzet tegen het aangaan van directe contacten die verder gaan dan datgeen wat er nu op Quemoy en Matsu mogelijk is. De Taiwanese regering vreest dat wanneer de directe handel met China vrij wordt gelaten, China uiteindelijk in staat is tot economische sancties die Taiwan moeten dwingen tot hereniging met, wat China noemt, 'het moederland'. Die vrees blijkt grotendeels terecht omdat China in het verleden pressie heeft uitgeoefend op Taiwanese bedrijven die zich zouden hebben uitgesproken voor de onafhankelijkheid van Taiwan. Peking beschouwt Taiwan, sinds de vlucht in 1949 van de nationalistische regering naar het eiland, als deel van China en heeft gedreigd met oorlog wanneer Taiwan zich onafhankelijk verklaart.

De regering van Chen Shui-bian lijkt te verwachten via de handel het officiële overleg tussen China en Taiwan weer op te pakken. Sinds die onderhandelingen werden afgebroken, zijn beide regeringen vooral verwikkeld geweest in een oorlog van woorden, waarbij China van Taiwan eist dat het het bestaan van slechts één China erkent. Maar dat is een onmogelijke eis voor Chen, die tot zijn aantreden als president in mei een uitgesproken voorstander is geweest van politieke zelfstandigheid voor Taiwan. Het aangaan van de directe, maar beperkte handelscontacten is een poging van Chen China milder te stemmen in de hoop nieuwe onderhandelingen mogelijk te maken.

De kans dat China valt voor Chens tactiek is bijzonder klein. Peking heeft uitgesproken lauw gereageerd op de nieuwe ontwikkelingen voor zijn kust en zolang de contacten tussen China en Taiwan niet worden verbreed, neemt niemand aan de Chinese zijde van de Straat van Taiwan de intenties van Chen serieus. Integendeel, China richt zich in zijn contacten met Taiwan hoofdzakelijk en alleen op de oppositie. In de afgelopen maanden hebben tal van Taiwanese Kwomintang-leden, aanhang van partij die in mei voor het eerst in de geschiedenis in de oppositie werd gedwongen, op uitnodiging van Peking China aangedaan. De Chinese regering lijkt er vanuit te gaan dat Chens positie verder raakt verzwakt - de president is verwikkeld in tal van binnenlandse politieke problemen - en wacht liever af tot het einde van het jaar voordat het cruciale beslissingen neemt die meer toenadering met Taiwan aangaan. Dan hebben belangrijke parlementsverkiezingen plaats in Taiwan, die de bewegingsruimte van president Chen en zijn partij nog verder kunnen terugdringen.

( a d v e r t e n t i e s )