De Tsjechische beeldschermen blijven zwart: redacteuren van de nieuwsdienst van de staats-tv rebelleren tegen de nieuwe directeur. Maar het gaat om meer: een schimmenspel in de Tsjechische politiek.

Door onze correspondent RENÉE POSTMA

BOEDAPEST, 29 DEC. In de huiskamers is het beeld zwart of het zendt boodschappen van de directie uit. In het gebouw van de televisie houden tientallen redacteuren de nieuwsredactie bezet. Op straat betogen politici, acteurs en andere sympathisanten. Kranten beschuldigen de regering van 'normalisatie', het woord voor de communistische gelijkschakeling na de gewelddadige onderdrukking van de Praagse Lente in 1968.

Tijdens wat een rustig einde van 2000 had moeten worden, waarin de restanten van de kerstkarper doorgaans met een enkele hartversterking naar binnen worden gewerkt, staat Praag ineens op zijn achterste benen. Aanleiding voor de opwinding is de benoeming van JirI Hodac tot directeur van de Tsjechische staatstelevisie. De opstandige redacteuren zien hem als een zetbaas van de sluwe Václav Klaus, de leider van de liberale Burgerpartij (ODS). Kort geleden was diezelfde Hodac nog chef van de nieuwsdienst. Hij ontsloeg een presentator die Klaus té kritisch onder vuur zou hebben genomen. Even later nam Hodac zelf ontslag, maar binnen de kortste keren was hij terug als superbaas: directeur van de staatstelevisie, benoemd door de raad voor de televisie, die wordt gekozen door het parlement.

En daar ligt dan ook de werkelijke reden achter de ongewone opwinding. Tsjechië wordt sinds een kleine twee jaar geregeerd door een minderheidsregering van sociaal-democraten onder Milos Zeman. Dat de regering stand houdt is te danken aan het zogeheten 'oppositieverdrag', een zeer omstreden politieke koehandel. Onder dat verdrag gedoogt Klaus met zijn Burgerpartij, de grootste oppositiepartij in het parlement, Zemans regering in ruil voor een bepaalde hoeveelheid invloed. Bovendien is Klaus nu voorzitter van het parlement en formeel na de president de tweede man van het land. In de oppositie heeft Klaus dus een zeer comfortabele positie gecreëerd om zijn comeback voor te bereiden als de sterke man van Tsjechië. De omstreden benoeming van Hodac zou een stap zijn in die richting.

Een andere belangrijke speler in het spel is president Václav Havel die al tien jaar met lede ogen toeziet hoe Klaus het politieke leven van Tsjechië naar zijn hand probeert te zetten. Als Klaus weer eens een plannetje uitdenkt en het - met hulp van de minderheidsregering - doordrukt, dan werpt Havel zich onmiddellijk in de strijd.

Rel pikant, maar niet uitzonderlijk

Als het om Klaus gaat kán de president zich eenvoudig niet boven de partijen verheffen. Geen wonder dus dat Havel zich direct aan de kant schaarde van de opstandige tv-redacteuren.

Niet alleen in Tsjechië maar ook in de andere voormalige socialistische landen in Midden- en Oost-Europa wordt de nationale televisie gezien als een machtig wapen. Wie de televisie heeft kan de mensen beïnvloeden, menen de politici die even voorbijgaan aan het feit dat de massa zich allang tot de commerciële zenders heeft gewend met hun non stop muziek, soft porno en Mexicaanse soaps. Na verkiezingen volgt in deze landen steeds een 'mediaoorlog' waarbij regering en oppositie elkaar luidkeels verwijten 'communistische' methoden te hanteren bij het streven naar volledige controle over de staatstelevisie. Oppositiepartijen die na parlementsverkiezingen aan de macht komen benoemen doorgaans onmiddellijk nieuwe directeuren van de staatstelevisie, tot boosheid van de partijen die 'hun' man aan het hoofd van de nationale tv zien vertrekken.

De Tsjechische rel rond de persoon van Hodac - een voormalige journalist van de BBC - is in die zin in het geheel niet uitzonderlijk in Oost- Europa. In Tsjechië is de situatie echter pikanter dan elders omdat Václav Klaus niet aan de macht is maar vanuit de oppositie zijn mannetje kon laten benoemen. De demonstranten en actievoerders zien daarin een extra bewijs voor de sluwheid van de liberale politicus.

Geen land kan het zich veroorloven om de staatstelevisie uit te laten. Premier Zeman heeft al gezegd dat Hodac uit 'praktische' overwegingen beter zou kunnen opstappen. Ook de minister van Cultuur van Tsjechië heeft zich deze week in die zin uitgelaten. Maar de partij van Klaus wil hem nog niet laten gaan. Inmiddels heeft de sociaal- democratische politica Petra Buzková, een van de meest populaire politieke leiders in het land, zich bij de activisten in het televisiegebouw gevoegd. Zij vertegenwoordigt een vleugel binnen de sociaal-democratische partij die buitengewoon ontevreden is over het 'oppositieverdrag' en het liefst met zowel Václav Klaus als met de eigen leider, Milos Zeman, zou willen breken.

Plotseling staat in Tsjechië dus alles op breken: het oppositieverdrag tussen de partijen van Klaus en Zeman en de sociaal- democratische partij zelf. Het gaat dan ook inmiddels om veel meer dan alleen de benoeming van een directeur van de staatstelevisie.

( a d v e r t e n t i e s )