Steeds vaker overstromen de lager gelegen delen van Venetië. "Als het hoge water komt, sluit ik de winkel en ga ik weg", zegt een winkelier aan het San Marco-plein berustend. Kan een stormvloedkering redding brengen?

Door onze correspondent MARC LEIJENDEKKER

VENETIË, 12 DEC. Julia Roberts in korte rok en rubberlaarzen, een brede lach op haar gezicht, spattend over het ondergelopen San Marco plein in Venetië: het was een onweerstaanbaar plaatje voor de vele bewonderaars van deze filmster. Vrijwel alle Italiaanse kranten hebben de foto van de spetterende diva gepubliceerd.

"Alsof het om te lachen is, dat hoge water", is de vinnige reactie van Giorgio, receptionist in een hotel. Hij loopt langs de zwarte leren bank die op twee schragen is gezet, naar een hoek van de hal. Daar licht hij een hoekje op van het Perzische tapijt en wijst op de gaten eronder. "Deze stenen vloer is drie eeuwen oud. Ziet u hoe dat aan het afbrokkelen is? Als we zo doorgaan, is er over een paar jaar helemaal niets meer van over."

Acqua alta, zo noemen de Venetianen het. Hoog water. Steeds vaker heeft de stad eronder te lijden, steeds vaker lopen de Piazza San Marco en andere laaggelegen delen van de stad onder. Het dreigt zelfs een routine te worden: elektronische mededelingenborden bij de belangrijkste haltes van de vaporetto, de bootbus, geven de verwachte waterstanden aan, zodat je je maatregelen kunt treffen. Hoger dan tachtig centimeter boven zeeniveau betekent een laagje water over het plein.

De winkeliers langs het San Marcoplein halen berustend hun schouders op. "Wat kunnen we ertegen doen? Het is het ritme van de zee, zegt Francesca. Ze staat in een fotowinkel. De onderste schappen zijn leeggehaald, en er zijn geen lage stopcontacten. "We moeten ermee leren leven", zegt ze laconiek. "Als het hoge water komt, sluit ik de winkel en ga ik weg. En als ik terugkom ga ik dweilen."

De winkels aan de noordkant van het plein zijn het kwetsbaarst. Aan de overkant is een verhoging van drie treden meestal net voldoende om het water buiten te houden. Aan de noordkant staan ook de houten vlonders klaar die een loopbrug moeten vormen zodra het water het plein op golft en naar boven borrelt vanuit de putten.

De lage delen van de stad stromen niet bij iedere vloed onder. Veel hangt af van de wind. Als de scirocco waait, de warme wind uit het zuiden, is het gevaar het grootst. Die brengt vaak regen en stuwt bovendien het water van de lange en smalle Adriatische Zee op naar het noordelijkste punt, naar Venetië. Op die dagen zie je de Venetianen 's ochtends op de vaporetto stappen met een plastic zak met rubber laarzen in de hand. Die laarzen gaan alleen aan als het echt nodig is, en worden meteen weer uitgetrokken als de vloed voorbij is. Heel de dag je laarzen dragen zou betekenen dat het water heeft gewonnen.

Maar het hoge water is al lang geen tijdelijk ongemak meer. De kleine overstromingen horen bij het ritme van het leven en zijn niet meer te tellen. De groei van het probleem blijkt uit de cijfers over de recordhoogtes, meer dan 1,10 meter boven zeeniveau. In de periode 1930- '39 bereikte het water acht keer die hoogte, de afgelopen negen jaar gebeurde dat 44 keer. "Venetië wordt steeds frequenter geconfronteerd met uitzonderlijk hoog water, maar het lijkt alsof niemand er om geeft", zegt Alvise Zorzi, voorzitter van de associatie van internationale particuliere comités die zich inzetten voor de redding van Venetië. "De Italiaanse politici maken zich om veel zaken druk, maar niet zo erg om de redding van Venetië."

Dat Venetië, een stad van 70.000 inwoners, vaker onderstroomt, heeft twee hoofdoorzaken. Het niveau van het zeewater stijgt, wat algemeen wordt gezien als een gevolg van het broeikaseffect. En doordat er tussen de jaren dertig en de jaren zeventig veel grondwater is weggepompt ten behoeve van de fabrieken bij Porto Marghera, is Venetië zelf verzakt: in een eeuw tijd 34 centimeter.

Het probleem van het acqua alta is niet nieuw, en de plannen om er iets tegen te doen zijn dat evenmin. Twaalf jaar geleden werd het prototype gedemonstreerd van een beweegbare stormvloedkering die de redding van Venetië zou moeten worden. Bij de drie verbindingen tussen de lagune van Venetië en de Adriatische Zee zouden grote kleppen moeten worden aangebracht. Die moeten op de bodem liggen bij normaal weer, en omhoog scharnieren en de lagune afsluiten als het zeewater gevaarlijk hoog wordt. Milieugroepen hebben hun twijfels. Te duur (tussen de vier en vijf miljard gulden), te technologisch, en mogelijk ook gevaarlijk voor het ecologische evenwicht in de lagune omdat de kleppen wel eens te vaak omhoog zouden moeten en daardoor de stroming in de lagune sterk zou verminderen.

Na veel studie is het project in 1998 opgeschort. Eerst zou moeten worden onderzocht of het probleem niet kan worden opgelost met alternatieve maatregelen. Beter onderhoud van de kreekjes in de lagune. Herstel van de natuurlijke overloopgebieden die nu zijn ingedijkt. En vooral: sluiting van de diepe vaargeul voor de olietankers en schepen met chemische stoffen die door de lagune heen naar Porto Marghera moeten.

"Het probleem is dat er nu helemaal niets gebeurt", zegt Zorzi, wiens familie al duizend jaar in Venetië woont, en die ondanks alles zijn optimisme niet laat varen. "Een besluit voor de ene of de andere weg wordt steeds weer vooruit geschoven. Dat is een typisch Italiaanse manier van doen: uitstellen als het moeilijk wordt. Maar hier is het niet zo dat tijd raad brengt. Wij zeggen dat je moet kiezen: óf je realiseert het grote systeem van beweegbare dammen, óf je kiest voor de andere interventies. Maar niets doen is de slechtste oplossing."

De Venetiaanse middenstand heeft vorige maand een laarzendag georganiseerd om te proberen de politici in beweging te krijgen. Sommige winkeliers praten over miljoenenschade. Maar volgens Massimo, die een winkel met Venetiaans glas aan het San Marco plein heeft, valt de directe schade wel mee. Die zit vooral in verlies aan inkomsten omdat de winkel dicht moet. En natuurlijk ben je tijd kwijt met dweilen, maar je kan je spullen hoog en droog zetten.

"Het grote gevaar is de langzame, bijna onzichtbare schade die het water veroorzaakt", zegt hij. "Iedere keer een beetje." Hij wijst op de grote stenen van het plein. "Nu ligt alles nog goed. Maar je kan niet zien wat eronder gebeurt. Wie weet hoe het plein er over tien jaar uitziet. Het is een oude wijsheid in Venetië: het water en de liefde doden in stilte."

( a d v e r t e n t i e s )