De Britse krant The Guardian heeft de aanval geopend op de monarchie. Volgens de krant is de wet op de troonopvolging in strijd met het Europees Verdrag voor de mensenrechten dat onlangs in het Britse recht is geïntegreerd.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

LONDEN, 6 DEC. Zou Zij zich vanmorgen verslikt hebben in Haar thee? Of zou Haar personeel The Guardian snel verstopt hebben toen die op de mat viel met een foto van Buckingham Palace en een groot bord Te Huur. Met die montagefoto, een hoofdartikel op de voorpagina plus nóg negen pagina's en koppen als 'The people versus the crown' opent de krant vandaag een frontale stuntaanval op de Britse monarchie. "Magie of niet, laat het daglicht binnen", eist het middelgrote, centrumlinkse ochtendblad met een oplage van ruim 400.000 exemplaren op de dag dat koningin Elizabeth in het Hogerhuis haar jaarlijkse troonrede houdt. Dat "onze ongeschreven constitutie afhankelijk is van een accident of birth is onverdedigbaar".

Spontaan applaus lijkt alleen te verwachten van militante Noord-Ierse katholieken, sommige Schotten, een paar kwijnende Engelse debatingclubs van constitutionele hervormers en een enkele dissidente minister als Mo Mowlam, die daarna meteen excuus maakt. Het Verenigd Koninkrijk is geen republikeins broeinest. Uit een opiniepeiling in dezelfde krant blijkt trouwens ook dat niet meer dan één op de vier Britten bij doorvragen liever een gekozen dan een geboren staatshoofd heeft.

Veel rook, geen vuur, "niet meer dan een stunt", zegt David Starkey, een historicus die is verbonden aan FitzWilliam College in Cambridge. "Sommige kranten verkopen exemplaren met blote borsten, andere met constitutionele fictie. Het debacle rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen illustreert treffend hoe geblutst de argumenten van de republikeinen zijn."

The Guardian erkent zelf ook dat het land misschien andere zaken te bespreken heeft, met de spoorwegen en de gezondheidszorg in een permanente staat van ontbinding. Niettemin zijn er volgens de krant twee 'harde' argumenten om de monarchie toch op de korrel te nemen. Ten eerste is de door premier Blair begonnen hervorming van de constitutie - meer autonomie voor Schotland, Wales en Noord-Ierland, plus het afschaffen van de erfadel in het Hogerhuis - pas voltooid als ook de positie is geregeld van het staatshoofd, die nu lijkt op "een gestrande walvis". En ten tweede denkt de krant dat de bestaande opvolgingsregeling niet te rijmen is met het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM), dat sinds een paar maanden in het Britse recht is geïntegreerd.

De krant zal daarom een rechtszaak steunen die beoogt de zogeheten Act of Settlement van 1701 onderuit te halen. Die wet verbiedt onder meer aan rooms-katholieken, kinderen van niet-protestanten, geadopteerde kinderen of kinderen van ongetrouwde ouders om de troon te bestijgen. Volgens Alan Rusbridger, hoofdredacteur van The Guardian en diens opiniemaker Jonathan Freedland, moet die wet herschreven of geschrapt worden omdat hij discrimineert naar religie en sekse. Het verzet van de Conservatieven tegen 'een volwassen debat over een moderne republiek' zou een folly zijn, maar de krant lijkt zelf de buitengrenzen van de ernst te verkennen met de oproep vandaag in de Süddeutsche Zeitung aan afgevallen Habsburgers, Saksen- Coburgs en Gotha's om zich alsnog te melden voor de Britse troon.

Hetzelfde lot zou de Treason felony Act uit 1848 verdienen. Het verbod aan parlementariërs om de rol van de monarch überhaupt aan te kaarten zou botsen met de vrijheid van meningsuiting. Rusbridger mag zelf ook wel oppassen. Volgens die wet kunnen republikeinen worden opgesloten in de Tower.

Zie ook:

Stemming: Is de monarchie aan vernieuwing toe? (februari 2000)

( a d v e r t e n t i e s )