Door onze correspondent BERNARD BOUWMAN
ISTANBUL, 18 NOV. Zijn versierpoging is weinig subtiel, maar uiterst efficiënt. Drie minuten nadat de man de eerste woorden heeft gewisseld met zijn tafelgenote op een terras in Istanbul, kijkt hij op zijn horloge. Is hij het versieren nu al beu? Welnee, zijn uurwerk is het belangrijkste wapen in de strijd: het is een Rolex.

Met ontzag kijkt de dame naar het kleinood, dat in de Turkse winkel toch al snel zo'n vijfduizend gulden kost. De stemming komt er helemaal goed in als de man ook nog met nadruk het jasje van zijn pak opent zodat het merkje zichtbaar wordt. Het is een Vakko. Het design is weinig spectaculair, maar de prijs (ongeveer tweeduizend gulden) des temeer. De dame is wederom diep onder de indruk. Twintig minuten later verlaten heer en dame gezamenlijk het terras.

Merkartikelen - in Turkije is het een cultus. Het leven is hard in dit land en vooral onvoorspelbaar. "In de jaren zeventig (toen extreem- links en extreem-rechts hele gevechten op straat uitvochten) nam je elke ochtend afscheid van je vrouw alsof je 's avonds in de kist terug zou komen", herinnert een politiek activist zich. "Je wist nooit wat er die dag zou gebeuren." Die tijd is allang voorbij, maar de onvoorspelbaarheid van het leven is gebleven. Een slechte luim van de baas en je bent je baan kwijt. Een kwaadaardige memur (ambtenaar) die de pik op je heeft, en je zit een dag in de bak.

Dus dromen Turken van autonomie. Merkartikelen zijn een tastbare uitdrukking van die droom. Wie een Rolex draagt is rijk, en loopt minder dan gewone sloebers het gevaar dat het lot zich plotseling tegen hem keert. Wie zich een Vakko kan veroorloven, heeft vast belangrijke vrienden die hem - als het er op aan komt - in tijden van nood zullen beschermen. Merkartikelen zijn een tastbaar bewijs dat het fortuin de eigenaar een warm hart toedraagt.

Zo belangrijk is de sociale functie van merkartikelen dat de gemiddelde Turk aan de esthetische nauwelijks toekomt. Op internationale vluchten van en naar Istanbul kopen, zo weet een stewardess, 'Europese' passagiers horloges omdat ze die mooi vinden, Turken gaan voor het merk.

Zo pregênant is de droom van de merkartikelen dat iedere Turk er aan deel wil nemen, of zijn beurs dat nu toestaat of niet. Op die manier is Turkije het paradijs geworden van de valse merkartikelen, vooral horloges, textiel en parfum. "Parfum zit tussen je oren", weet een straatverkoper van valse luchtjes op de Istiklal-straat. "Iedereen die bij mij koopt, weet dat het niet echt is. Veel van mijn klanten komen hier alleen om het flesje, de geur zelf laat ze koud. Dat flesje halen zij als ze aan het praten zijn even uit hun tasje en stoppen het dan snel weer terug. De gesprekspartner is onder de indruk en dus heeft het flesje zijn geld al opgebracht. Wat is daar nu mis mee?"

De fabrikanten van de echte merkartikelen weten heel goed wat er mis mee is, want elke valse Polo die over de toonbank gaat, is een echte minder. Ook de Turkse autoriteiten zijn de vele nepartikelen een doorn in het oog en dus bindt een speciale afdeling van de politie al jaren de strijd aan met de handelaren. Maar die strijd is ongelijk. Zo kan de politie alleen ingrijpen als de merkproducenten daartoe een verzoek hebben ingediend. Maar in een stad als Istanbul, waar op elke hoek van de straat een imitatie-Lacoste te vinden is, lijkt dat onbegonnen werk. Wordt er tot actie overgegaan, dan is duurzaam succes geenszins gegarandeerd. Voor elke illegale parfumstokerij die dicht gaat, wordt er een ander, een straat verderop, geopend. En bij elk stalletje waar nep- Pierre Cardins in beslag worden genomen, liggen er de volgende dag tien andere.

Het is vechten tegen de bierkaai: zolang de droom van het echte merk bestaat, zal ook de handel in nepartikelen blijven floreren. "Een stukje katoen is een stukje katoen", zegt een ober op het Taksim-plein die zich in nep Calvin-Kleins pleegt te hullen. "Het is het label dat bepaalt hoe mensen tegen je aankijken. Wat is er mis mee om af en toe een beetje met zo'n labeltje te rotzooien?"

( a d v e r t e n t i e s )