De omstreden bouw van een dam in de rivier de Narmada mag doorgaan, zo vindt de Indiase rechter. Booker- Prizewinnares Arundhati Roy wierp zich tevergeefs in de strijd. Gandhi heeft opnieuw verloren.

Door onze correspondent ANIL RAMDAS

DELHI, 4 NOV. Een week geleden verscheen op de voorpagina van de Indiase kranten een foto van twee vrouwen. De achtergrond is fluweelblauw, het licht is zacht en de lens softfocus. De vrouw op de voorgrond is jong en fotogeniek. Het haar is kortgeknipt, met één hand ondersteunt ze haar kin en ze staat droevig in de verte. We herkennen Arundhati Roy, de beroemde schrijfster van 'De God van Kleine Dingen' en winnares van de Booker Prize.

De vrouw achter haar is Medha Patkar. Zij is grijs en ze kijkt recht in de lens, met een blik die eerder gegriefd is dan droef. Daar heeft ze redenen voor. Zij is de leidster van de beweging 'Redt de Narmada', die de bouw van een dam in deze rivier probeert tegen te houden. En de foto is een paar uur na de uitspraak van Indiaas hoogste rechtscollege genomen. Het college oordeelde dat de bouw van de superdam door kan gaan, omdat de argumenten van de beweging niet overtuigend zijn. Een strijd van vijftien jaar is hiermee tot een voorlopig eind gekomen.

De reactie van de regering van de deelstaat Gujarat, waar de dam uiteindelijk verschijnt, wekte verbazing. Alsof het om een gewonnen cricketwedstrijd ging werd vuurwerk afgeschoten en kregen alle ambtenaren een halve dag vrij om te kunnen feesten. Zelfs commentatoren die vóór de bouw van de dam zijn, vonden deze reactie smakeloos. Per slot van rekening betekent de rechterlijke uitspraak dat veertigduizend families hun dorpen moeten verlaten om elders hun heil te zoeken.

De beweging 'Redt de Narmada' begon ooit als een verdediging van de belangen van deze families. De zogeheten 'tribalen' die al sinds de oudheid langs de oevers van de rivier wonen, hebben nooit inspraak gehad; noch in het besluit om hun woongebied onder water te laten lopen, noch in het plan om ze elders te huisvesten. Een dergelijk plan is er niet eens. Op papier staat wel dat ze land toegewezen zullen krijgen in Madhya Pradesh, de deelstaat naast Gujarat, maar de autoriteiten daar hebben al meegedeeld geen plek voor de tribalen te hebben.

Zo gaat het altijd, zegt Medha Patkar van 'Redt de Narmada'. Bij alle dammen die in India de laatste honderd jaar zijn gebouwd, zijn tientallen miljoenen mensen ontheemd geraakt. Ze zijn nooit fatsoenlijk gehuisvest, ze hebben geen werk of scholen gekregen zoals was beloofd en ze zijn op de voetpaden van de grote steden beland, als losse arbeiders met een erbarmelijk bestaan.

De rechter vond dit argument niet steekhoudend: als het in het verleden zo ging, wil dat nog niet zeggen dat het nu ook zo zal gaan. De overheid heeft toegezegd de tribalen behoorlijk op te zullen vangen en daar moet men het mee doen.

Ook de argumenten op het gebied van het milieu maakten op de rechter weinig indruk. 'Redt de Narmada' heeft studies gepresenteerd uit de hele wereld, waaruit blijkt dat mega-dammen een onmeetbare schade aanrichten. Niet alleen ecosystemen worden vernietigd, maar het gewicht van de enorme waterreservoirs kan de aardkorst verzwakken en zelfs de rotatie van de aarde beïnvloeden.Maar de rechter las vooral één woord: 'onmeetbaar'. Het onmeetbare kan niet worden aangevoerd als argument.

En dan de economische studies, die melden dat de opbrengst aan elektriciteit altijd veel lager uitvalt dan verwacht en het water meestal te zilt wordt om landbouwarealen mee te irrigeren. Dat moet maar blijken, vond de rechter.

De 'Redt de Narmada'-activisten reageerden met verslagenheid en ongeloof op de rechterlijke uitspraak. De beweging leek immers alles mee te hebben: er was grote sympathie en hulp van milieubewegingen in het Westen, zelfs de Wereldbank trok zich terug als partner in het project. En de slag in de Indiase media wonnen ze glansrijk, dankzij de steun van sterren als Arundhati Roy.

Zij geeft glamour aan de beweging en ze staat altijd open voor interviews en fotosessies langs de Narmada. De kritiek dat ze juist de aandacht van de zaak afleidt en met haar opmerkingen over 'het leven in harmonie met de natuur' een veel te romantisch beeld van de tribalen schetst, wordt door de beweging weggewuifd.

Het Narmada-conflict was de afgelopen vijftien jaar eerder metaforisch dan reëel. Veertigduizend families hoeven in een land als India geen indruk te maken, gezien het feit dat jaarlijks een veelvoud hiervan naar de steden trekt, op zoek naar welvaart.

Maar het gaat om een diepere kwestie, die al sinds het ontstaan van de natie speelt: de strijd tussen de 'de twee vaders' van het postkoloniale India, Gandhi en Nehru. Gandhi stond kleinschaligheid voor, zelfbeheer en behoud van traditie. Geheel conform dit ideaal presenteerde de 'Redt de Narmada'-beweging een alternatief plan voor de bouw van meerdere kleine dammen, die milieuvriendelijker zouden zijn en het leven van de tribalen minder aantasten.

Nehru daarentegen zag ontwikkeling in termen van zware industrie en hij noemde de grote dammen eens 'de tempels van het moderne India'. In deze tempels, zegt de 'Redt de Narmada'-beweging nu, worden vooral de gebeden van de grootgrondbezitters en grote bouwondernemingen gehoord. Gandhi heeft in India opnieuw de strijd verloren.

( a d v e r t e n t i e s )