De hevigste overstromingen van de afgelopen vijftig jaar teisteren Engeland en Wales. Voor premier Blair reden klimaatverandering eindelijk serieus te nemen.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

BEWDLEY, 3 NOV. In Merchant's frituurbar aan de kade van Bewdley kunnen de fish nu zelf chips komen eten: het rivierwater klotst boven de vitrines. De brug staat nog net boven water. De Severn, op de grens van Engeland en Wales, bruist hoog door de zandstenen bogen, in dezelfde kleur als het sausje waarmee het graafschap Worcestershire wereldwijd bekend is.

"Ik ben niet bang, maar het geeft je een compleet machteloos gevoel", zegt Brian Jones (65), die achter zandzakken kijkt naar de langsschuivende, honderden meters brede donkerbruine massa. Hij heeft de overstromingen van 1947 meegemaakt. "Toen kwam het tot hier", zegt hij en houdt een kromme hand op borsthoogte. "Als het blíjft regenen halen we dat peil wel weer."

En het blijft regenen. In de heuvels van Wales en Devon in het westen, in Kent in het zuidoosten en op de moors van Yorkshire in het noordoosten. Het water zoekt zich een weg naar beneden en laat de verzadigde rivieren verder buiten hun oevers treden. Dat gebeurt vrijwel elk seizoen, maar door de recordneerslag, mogelijk veroorzaakt door het broeikaseffect, staat nu meer onder water dan in de afgelopen vijftig jaar, zegt het Environment Agency, de officiële beheerder van de Britse waterkeringen. Het einde is niet in zicht; voor dit weekeinde wordt opnieuw zware regenval voorspeld.

Het centrum van York staat grotendeels blank. Het leger ontruimde gisteren dorpen in de omgeving, wat het totaal aantal evacués op meer dan 10.000 brengt. Shrewsbury, ten westen van Birmingham, is een eiland. Treinviaducten zijn ondergraven en snelwegen werden gesloten. In Worcester werden 67 patiënten uit een ziekenhuis geëvacueerd toen de verwarmingskelder onderliep. Eerder op de dag verlieten hotelgasten daar op de rug van een brandweerman hun kamer.

Doden zijn nog niet gevallen. De meeste Britten reageren lacherig of stoïcijns op de overlast die het openbare leven tot stilstand brengt. Een pub in Bewdley heeft van tafels in de beer garden een steiger van de straat tot de voordeur gemaakt. "Zonder het café werd het écht erg", zegt Steven Leigh (26).

De overlast voor burgers en bedrijven is "afschuwelijk", zegt premier Tony Blair op de brug van Bewdley, tegen de achtergrond van een ondergelopen rijtje pittoreske huizen. Hij maakte per helikopter een tocht langs getroffen gebieden, op stadse kaplaarsjes en in een brandschone beige regenjas. De premier beloofde extra geld voor dammen en dijken, maar zei vooral naar de lange termijn te willen kijken. "Dit laat zien dat de wereld klimaatverandering te lang onbelangrijk heeft gevonden. Dat is geen optie meer", aldus Blair.

De overstromingen komen voor de premier op een gevoelig moment. Een nieuwe benzineblokkade dreigt en de spoorwegen zijn verlamd door noodreparaties in het hele net na een dodelijk treinongeluk bij Hatfield, vorige maand. Of anders jaagt de angst voor de gekkekoeienziekte de doemgedachtes die bij het seizoen lijken te horen wel verder aan. De premier die graag de indruk wekt alle teugels stevig in handen te hebben en grote beloftes doet over toekomstige verbeteringen onder zijn leiding, wil evenmin machteloos lijken tegen deze act of god. Zijn verwijzing naar het opwarmen van de aardatmosfeer is een opmaat naar de klimaatconferentie die op 13 november in Den Haag begint en waar de Britten andere landen zullen vragen om minder broeikasgassen te produceren.

Een Europees rapport over de verwachte toename van 'extreme weersgebeurtenissen' leek Blairs observatie deze week te steunen. Maar hoe extreem de huidige overstromingen zijn, staat nog niet vast, zeggen weerkundigen. Het is moeilijk om een trend te destilleren uit lokale uitschieters zonder precieze gegevens over langere termijn. Wel is zeker dat het effect van het water wordt versterkt doordat de Britten, net als andere Europeanen, uiterwaarden en andere natuurlijke afvloeiingsgebieden hebben volgebouwd met woningen, supermarkten, wegen en bedrijven. Projectontwikkelaars, verzekeringsmaatschappijen en regiobesturen ruziën nu wie het financiële risico daarvan moet dragen.

Zeker lijkt ook dat de premier met global warming een binnenlands belang heeft. Woensdag presenteert Gordon Brown, de minister van Financiën, zijn tussentijdse begroting. Aangenomen wordt dat hij dan zo min mogelijk wil toegeven op de omstreden brandstofaccijnzen, een belangrijke inkomstenbron voor de schatkist. Een beroep op de ecologische noodzaak van 3,10 gulden voor een liter diesel, de hoogste prijs van Europa, kan goed van pas komen om de publieke opinie tegen boze vrachtrijders en boeren te mobiliseren.

In het gemeenschapshuis van Stourport, een mijl stroomafwaarts van Bewdley, gelden andere prioriteiten. Een oude dame knijpt er huilend haar zakdoek tot een prop terwijl een televisie - je kunt het niet verzinnen - een zwemwedstrijd laat zien. Zij is één van de vijftien evacués die het district hier die ochtend tijdelijk heeft ondergebracht. Veel zijn het er niet, want de meeste bewoners zagen de waterstijging aankomen en zijn op tijd bij familie ingetrokken. De vrouw woonde permanent in het caravanpark onderaan de heuvel, op de oever van de rivier en is die ochtend door soldaten met een amfibievoertuig gered. Of haar caravan nog staat weet ze niet.

De caravan van Les Ballard (49) en zijn vrouw Rita (51) staat nog wel. "Met twee voet water boven het parket", zegt Les, terwijl hij woest aan zijn shagje trekt. Het is de tweede keer in twee jaar dat zijn huis onderloopt. Achter de ramen van het gemeenschapshuis barst een nieuwe bui los.

( a d v e r t e n t i e s )