De Israëlische oud-premier Shimon Peres, de afgelopen jaren naar de achtergrond weggedrukt, speelt nu weer een hoofdrol in de pogingen de Palestijnse opstand te bezweren.

Door onze correspondent SALOMON BOUMAN

TEL AVIV, 3 NOV. Als redder van het vredesproces dat in 1993 in Oslo met de Palestijnse leider Yasser Arafat begon, is Shimon Peres weer in zijn element. De 77-jarige ex-premier, nu eenvoudig minister in de regering-Barak, ziet er niet tegen op naar Gaza te rijden om tot in het diepst van de nacht met zijn Palestijnse vredespartner Arafat over een bestand en vrede te spreken. Daar, in het Palestijnse hoofdkwartier, zitten dan twee oude mannen, beiden winnaars van de Nobelprijs voor de Vrede, tegenover elkaar om te proberen tegen een achtergrond van bloedig geweld een brug van vertrouwen te slaan.

Peres houdt met een voor veel Israëliërs in deze moeilijke dagen onbegrijpelijk optimisme vast aan zijn droom van een 'nieuw Midden-Oosten' dat uit de Israëlisch-Palestijnse verzoening moet verrijzen. Dat uit de diepte van de lange joodse geschiedenis opzwellende geloof in een betere toekomst voor zijn volk, in weerwil van alle rampen, heeft hij gemeen met David Ben Gurion, de stichter van Israël. Een kleine vijftig jaar geleden benoemde Ben Gurion Peres al als directeur-generaal van Defensie.

Na de oorlog van 1967 gingen de wegen van Ben Gurion en de naar nationalistische opvattingen zwenkende Peres in ideologisch opzicht uit elkaar. Ben Gurion pleitte onmiddellijk na Israëls verblindende zege voor vrede met de Arabieren en opgave van alle veroverde gebieden met uitzondering van Jeruzalem. Het heeft tot 1993 geduurd, na de oorlog van 1973, de Libanese oorlog en de eerste Palestijnse intifada, dat Peres weer in het voetspoor van Ben Gurion kwam. Toen Peres eenmaal de Palestijnse leider Arafat de hand had gedrukt, zette hij gepassioneerd in op totale vrede. Het is zijn persoonlijke tragiek dat hij nimmer een verkiezing heeft gewonnen om dat doel naar eigen inzicht te bereiken. Het was de jonge Likudleider Benjamin Netanyahu die Peres na de moord op premier Yitzhak Rabin, vijf jaar geleden, in de strijd om het premierschap in het zand liet bijten. Die slag is hij nooit echt te boven gekomen. Met grote tegenzin moest hij zich neerleggen bij het leiderschap van zijn Arbeidspartij van ex-chefstaf Ehud Barak, die in 1999 Netanyahu wel aankon in de stembus. De wetenschap dat Barak om veiligheidsredenen niets zag in het in Oslo gesloten verzoeningsakkoord tussen Israël en de Palestijnen is vanaf het begin van het premierschap van Barak de oorzaak geweest van grote spanning tussen de ex-generaal en de staatsman Peres. Barak liet Peres en de hele Oslo- groep buiten zijn vredesstrategie met de Palestijnen. Sommige van Baraks ideeën waren voor Israëlische begrippen revolutionair, maar andere, met name over de kwestie Jeruzalem, kortzichtig - als tenminste honderd procent vrede zijn doel was. Barak miste vooral een uitstraling van vertrouwen naar de Palestijnse leider. Het omgekeerde was ook het geval. Die emotionele kortsluiting op het hoogste niveau is een van de voornaamste oorzaken van de minioorlog tussen Israël en de Palestijnen. Barak heeft dat begrepen toen hij eindelijk toegaf aan de druk van Lea Rabin, de weduwe van Rabin (in wiens naam Barak zegt te handelen), die hem bezwoer Peres "zijn kans" te geven.

Het bestand waarmee Peres uit Gaza naar Tel Aviv terugkeerde is fragiel. Na de autobomaanslag van gisteren in het centrum van West-Jeruzalem is hoon van zijn tegenstanders zijn deel. Van Barak kreeg hij echter bij terugkomst een stevige schouderklop. "Als het lukt is het fantastisch", zei Barak. Sindsdien werpt Peres zich via alle media op als de verdediger van Arafat. Hij trekt zich van de beoordelingen van alle veiligheidsdiensten niets aan. Geduld en begrip vraagt hij. Arafats bevel tot beëindiging van het geweld moet langzaam doorsijpelen naar de strijders, onder wie ook nogal wat vijanden van Arafat zijn. Dat de Palestijnse leider zich gistermiddag niet aan de afspraak hield gelijktijdig met Barak het bestand voor de tv-camera's aan te kondigen, is voor Peres van minder belang. Arafat heeft driemaal bevelen laten uitgaan, zegt hij.

Peres heeft zich op een van de moeilijkste momenten in de lange rij botsingen tussen Israël en de Palestijnen in de strijd geworpen voor de geloofwaardigheid van Arafat. Hij trof in Gaza een bezorgde Palestijnse leider aan die Israëls wreedheid tegen de Palestijnse demonstranten aanviel. Arafat sprak van 250 Palestijnse doden, en 8.000 gewonden, van wie een derde een levenlang invalide zal zijn. Peres vertelde dat aan het Israëlische volk, om Arafat als mens te laten zien en te verdedigen tegen de demonisering door de media en nationalistische politici.

Peres heeft zich tegen de stroom in niet alleen in de strijd geworpen voor de geloofwaardigheid van Arafat maar ook voor de verdediging van zijn vredesdroom. Er is daarom geen politicus in Israël die met grotere spanning zich de vraag stelt of het bestand het zal halen of dat het geweld verder zal escaleren en beide partijen, zoals een commentator schreef, naar het graf zal voeren.

( a d v e r t e n t i e s )