Wembley: de glorie, de passie, de pijn

Komende zaterdag spelen de aartsrivalen Engeland en Duitsland in de voorronde van het WK de laatste wedstrijd in het oorspronkelijke Wembley-stadion. In 2002 herrijst op dezelfde plek in Londen een nieuw onderkomen.

Door RAF WILLEMS

ROTTERDAM, 5 OKT. Geen stadion ter wereld heeft meer cultuurgeschiedenis gebaard dan Wembley. Het oorspronkelijke symbool voor Brittannia Rules the Waves, met de Twin Towers als wakendoog over de wereld, kreeg met de jaren een andere bestemming. Wembley weerspiegelde de menselijke sentimenten. Weemoed, hartstocht, glorie, bedrog en pijn. Wembley, waar voetbal religie is. Waar Ferenc Puskas de revolutie predikte. En waar Nelson Mandela zijn eerste openbare verschijning organiseerde, na een leven in gevangenschap, dat werd gefnuikt door de apartheidswaan. Hieronder een kaleidoscopischoverzicht van de historie van Wembley.

1792. De heuvel verwerft voor het eerst publieke aantrekkingskracht. Als klassieke Britse tuin in een impressionistisch kader. The Wembley Manor House: een groene vlakte, omzoomd met bos, prachtige plantsoenen en vijvers. Ontworpen volgens de kunst van de meesters uit de geschiedenis van de Engelse landschapsarchitectuur: de achttiende eeuwse school van Humphry Repton.

28 april 1923. Een zachte lentenamiddag. De Cup Finaltussen West Ham en Bolton Wanderers wordt bezocht door 125.000toeschouwers. Terwijl er slechts 90.000 plaatsen zijn. De aanwezigheidvan koning George V lokt nog eens 175. 000 nieuwsgierigen. Ze bewonderende nieuwste parel aan de Britse kroon: The Empire Stadium on Wembley Hill. Billy, het witte politiepaard, blijft zo ijzig kalm, dat de nerveuze massa z'n zelfbeheersing herwint. Een ramp wordt voorkomen, schrijft de wereldpers.

10 december 1927. Openingsceremonie van The Wembley Stadiumand Greyhound Racecourse Company. De honden rennen zorgen voor een belangrijke bron van inkomsten. De hazewindhonden worden gekweekt doorde lords en de lady's, maar de arbeiders met kleurloze pet en dansende sigaret in de mondhoek raken meteen in de ban van het spektakel. De eerste gala-avond loopt totaal uit de hand. Meer dan 50.000 kijkersoverrompelen de 500 VIP's. Deftige burgers slaan op de vlucht, terwijlhun jassen uitpuilen van de champagneflessen. Het feest gaat naar de bliksem, nadat de genodigden elkaar bestoken met mes en vork.

31 maart 1928. Engeland-Schotland 1-5. De Wembley Wizardsuit Schotland schrijven geschiedenis in de oudste voetbalklassiekerter wereld. Niets pleziert de Schotten meer dan de Engelsen tebeledigen. De vereniging van de twee landen in 1707, na eeuwen vanvijandigheid, wordt nog steeds als een vergissing ervaren. Die smaad kan alleen worden uitgewist in de jaarlijkse voetbalconfrontaties. Drieoverwinningen op Wembley staan in het Schotse collectieve geheugen alsmilestones gebeiteld. Op 31 maart 1928 worden de Engelsenovervleugeld door de Schotse tovenaars. Daarna volgen Schotse zeges in1967 en 1977.

14 november 1934. Engeland-Italië. Dirty Thirties.Voetballen voor de vrede. De Engelse voetbalbond beschouwt spelenop Wembley als hoogste voetbaleer en weigert deelname aan de eerstewereldkampioenschappen. Onder druk van de Britse diplomatie wordenwedstrijden georganiseerd tegen de vijandige naties van de AS-mogendheden Italië en Duitsland. Het zijn de jaren vandribbelkoning Stanley Matthews. De Azzurri van Mussolini enDie Mannschaft van Hitler zijn niet bestand tegen zijn dodelijkedribbels. "De fascisten speelden smerig en gemeen", sneert de immerbeschaafde Sir Stanley Matthews in zijn memoires. Tijdens de return inMilaan presenteert Mussolini bloemenmeisjes. In Berlijn is de sfeergrimmiger. De Engelsen worden door hun ambassadeur tot de nazi-groetverplicht. Matthews bezorgt met zijn schijnbewegingen Duitsland een vernedering zonder weerga: 3-6.

25 november 1953. Engeland-Hongarije 3-6. De wedstrijd van deeeuw. Ferenc Puskas en het Hongaarse wonderteam. In 1953 kantelt eentijdperk. Stalin sterft. Boedapest is verdord tot een woestenij vanstalinistische strafkampen. De dood doolt door de stad. Alleen hetvoetbal overleeft. De zachtaardige plattelandsprofessor Imre Nagy komtaan het roer. Hij droomt van een socialisme met een menselijk gezicht.Een zwierig zigeunerbal vertedert Boedapest met een balletballade vanBela Bartok: 'De wonderbaarlijke mandarijnen'. Op het lijf geschrevenvan Puskas en de zijnen. Zij combineren de trage fantasie van deHongaarse voetbalschool met wervelend wetenschappelijk spel. Puskas laattegen Engeland de oude voetbalvormen en voetbalgedachten sterven.Engeland verloor gedurende negentig jaar geen enkele thuiswedstrijd vaneen continentale landenploeg. De Magic Magyars bluffen de Engelsen in alle facetten van het spel af. 'Industrie versus cultuur', vertolkt de Britse pers zijn bewondering. Het Hongaarse spel bevat alle elementen van het historische Boedapest: melancholie, dissidentie,kunst.

30 juli 1966. Football is coming home. Engeland wint dewereldbeker en verslaat West-Duitsland in de finale met 4-2. GeoffHurst maakt drie doelpunten. De derde en beslissende treffer vanEngeland wordt niet afgekeurd door de Russische grensrechter Bachramov,hoewel de bal de doellijn niet is gepasseerd. De televisie dringt doortot in de huiskamers. De rebelse dromen over mode en minirok, pop-arten seksuele vrijheid dumpen de Victoriaanse visie. Een goudensixties-golf overspoelt Londen als de koningin de wereldbeker aancaptain-gentleman Bobby Moore overhandigt.

29 mei 1968. Manchester United-Benfica 4-1. De langharigeGeorge Best koestert de Europa Cup 1 met de kalende Matt Busby, eenbroederschap van botsende beschavingen. Best rolt de revolte in hetvoetbal, de verbeelding aan de macht. Best staat ook voor drank, seksen rock'n roll. Hij bedrijft voluit lust en liefde voor de wedstrijd.Voor Best stromen de stadions vol met smeltende meisjesharten. Bestmaakt de droom waar van Matt Busby, the father of football. Precies tien jaar na de tragedie van München, waarin de BusbyBabes een vliegtuigcrash niet overleven. Ze keerden terug van eenEuropese uitwedstrijd. Sindsdien is Matt Busby obsessioneel op zoekgegaan naar de Europa Cup. Met Best speelde Manchester Unitedtranscendent voetbal, zei Busby.

29 april 1972. Engeland-West-Duitsland 1-3. Günter Netzer!Günter Netzer! Roept herinneringen op aan Puskas. De wereldverlangt even naar West-Duitsland. Omwille van het hartveroverende spelen het gelijkaardige optreden van bondskanselier Willy Brandt, van wieNetzer de voetbalpendant is. Brandt predikt ontspanning tussen Oost enWest, rechtvaardige wereldhandel tussen Noord en Zuid en vraagt in hetgettho van Warschau knielend vergiffenis voor de Duitseoorlogsmisdaden. De zwierige baltoets, de zucht naar schoonheid van delangharige Netzer ademt de tendens van de tijd uit. Hij is het voetbalproduct van de Duitse tegencultuur, die in de jaren zeventig de persoonlijke vrijheid propageert. De anti-Duitser, die de lyriek en muzevan het voetbal zoekt en met zijn fijnbesnaarde fantasie de verstardeDuitse speelstijl ondermijnt. De Rebel am Ball ontregelt metzijn dominante dubbelpasses de Engelse defensie. De Duitse vrijdenkerontvangt een bewonderende ovatie.

28 mei 1989. Liverpool-Everton. Cup Final. Eén maandeerder sterven 95 Liverpool-fans een zinloze dood in het Hillsborough-stadion in Sheffield. Gerry Marsden zorgt in de jaren zestig voor defeel goodfactor op Anfield Road. De melodieuze Mersey-soundtovert zijn prettige popsong You'll never walk alone om tot eenuniversele voetbalhit. Voor deze finale krijgt het lied een aureool vanonsterfelijkheid. De eeuwig rivaliserende clans van Liverpool en Everton verenigen zich voor één keer in FC MerseysideUnited en vormen voor het meest ingetogen en tegelijk meest beklijvendespreekkoor uit de geschiedenis.

16 april 1990. Nelson Mandela is vrij. Twee jaar eerder geefthet Free Nelson Mandela Concert op Wembley de strijd voor debevrijding van Zuid-Afrika een muzikale spirit. De wereld van de rock'nroll keert zich tegen de apartheid. In 1985 houdt Bob Geldof op Wembleymet Live Aid een pleidooi voor de redding van Afrika. NelsonMandela voert een speech in de geest van Martin Luther Kings I havea dream. De samenzang bij Nkosi Sikelil'i Afrika (God Zegene Afrika) stuurt een straal licht over donker Afrika. Dit lied van pijn en optimisme, vreugde en verdriet, omverwerping en vergevingsgezindheidverdient sindsdien zijn plaats in het Wembley-oeuvre naast You'llnever walk alone en Abide with me."Op Wembley krijgt debeleving een dimensie die het normale menselijke overstijgt", sprak deVlaamse Wembley-watcher Rik De Saedeleer ooit. " Wembley, thegreatest stage on earth", schreef de biograaf Tom Watt bij de 75ste verjaardag in 1998.

April 1994. Ik bezoek de halve finale van het FA-Cuptoernooitussen Chelsea en Luton Town. In de metro ontpopt zich een overjaarseskinhead (meer dan honderd kilo zwaar, dubbele ring door beide oren,het haar krullend uit de neusgaten en bij een temperatuur van zesgraden enkel gekleed in een Chelsea-shirt) tot cheerleader vaneen schunnig gelegenheidskoor. Voor zijn repertoire tapt het uit eenschijnbaar onuitputtelijk reservoir aan vulgariteiten. Een ondraaglijkewalm van bier en geboerte vult stilaan de ruimte. De ambiance is compleet als een eenzame, met strohoed getooide Luton-fan het verkeerde treinstel neemt. "I'm gonna fuck you tonight", brult de skinhead.De oranje-blauwe strohoed, het supportersembleem van Luton Town,dwarrelt de volgende halte verloren over het perron. De skinheadlanceert triomferend de op varkensgeluiden georiënteerdeoverwinningskreet Oi! Oi! Oi! van zijn subcultuur. Een uitstapje tussenhet tuig. Ook dat is Wembley geweest.

( a d v e r t e n t i e s )