Gewiste informatiebestanden, corrupte agenten, een openbaar ministerie dat niet oplet. Het rapport van de Antilliaanse Integriteitscommissie is vernietigend.

Door onze redacteur MARGRIET OOSTVEEN

ROTTERDAM, 14 JULI. Hoe betrouwbaar is een politiekorps dat zich moet onderwerpen aan een verplichte urinetest? Ofschoon de commissie die corruptie onder Antilliaanse politiefunctionarissen onderzocht nadrukkelijk stelt dat niet álle agenten onbetrouwbaar tot misdadig zijn, komt ze wel met het voorstel tot die test. Het hele korps zou zich daaraan voortaan verplicht moeten onderwerpen om drugsgebruik vast te stellen, meent de commissie. Zo groot is het probleem van verslaafde politiefunctionarissen op de Antillen.

De door de Antilliaanse minister van Justitie Rutsel Martha ingestelde Integriteitscommissie presenteerde woensdag een lijvig rapport. Ze telde 53 verdachten van corruptie onder de circa 1.000 politiefunctionarissen die de Antillen hebben. Vijf procent van het korps. "Het zijn niet allemaal zware jongens", zegt voormalig officier van justitie John Gorsira, lid van de commissie. "Het gaat ook om plichtsverzuim." De commissie meent daarom dat de meesten niet strafrechtelijk hoeven worden aangepakt. "Ze moeten de dienst uitgewerkt worden", in de woorden van Gorsira. En dat is dan dat.

Toch wekt het onderzoeksrapport bepaald niet de indruk dat het met uitzondering van wat "rotte appels" allemaal wel meevalt. Acht maanden trok de commissie honderden tips na. Het probleem blijkt veel omvangrijker dan alleen dat groepje zware jongens in uniform, dat gewapende roofovervallen pleegt, drugstransporten begeleidt, crimineel geld witwast of desgewenst iemand de hersens inslaat. Die gevallen staan beschreven in een nog geheime, 140 pagina's tellende bijlage vol casussen. Vijf van hen zijn op aandringen van de commissie inmiddels berecht, informatie over twee anderen is door de commissie overgedragen aan het openbaar ministerie in de hoop op een strafrechtelijk onderzoek.

In het rapport beschrijft de commissie in ferme taal een tragisch korps. Over normen bestaat "weinig duidelijkheid". Gedragsvoorschriften "bestaan niet". Agenten voelen zich "veronachtzaamd". Van het procesrecht, cruciaal voor een zorgvuldige opsporing, heeft de politie zo weinig kaas gegeten dat Amerikaanse rechercheurs met wie in drugsonderzoeken wordt samengewerkt spreken van een "spectacular miss-match". En dat leidt dan weer tot "faalangst" en "inertie" binnen het Antilliaanse korps.

De comissie schetst een beeld van een permanente staat van normverval. Bij de vreemdelingendienst wordt gesjoemeld met de toelating van buitenlanders. Het Bureau Bijzondere Wetten, dat vergunningen voor onder meer wapens verstrekt, lijkt "bepaalde klanten op onwettige wijze te bevoordelen". En dat leidt weer tot nieuwe criminaliteit: de commissie waarschuwt voor het gevaar dat zo op Curaçao te veel vuurwapens in omloop komen.

"Gebrek aan controle en toezicht" noemt de commissie één van de belangrijkste oorzaken. Op Curaçao en Sint Maarten wéét de korpsleiding volgens het lagere personeel van de ernstigste vormen van corruptie. "Maar men doet er niets aan". John Gorsira: "Ik wil niet zeggen dat de korpsleiding doelbewust de ogen sluit. Maar we hadden bij ons onderzoek wel wat meer steun van ze verwacht."

Vooralsnog is de commissie mild in haar verklaring: het ligt aan de reorganisatie van de politie, die in 1994 in gang is gezet en die nogal chaotisch verloopt. Hoe dan ook wordt corrupte agenten door de onoplettende korpsleiding geen strobreed in de weg gelegd.

Ook het openbaar ministerie maakte het de politie gemakkelijk. De onderzoekers ontdekten dat cruciale informatie over corrupte agenten al lang bij het OM bekend was "zonder dat daarvan gebruik werd gemaakt om de zaken aan te pakken". Zelfs informatie die door de overheid "officieel" werd doorgegeven met het doel deze te gebruiken, bleef liggen. "Sommige aanwijzingen lagen daar al twee jaar", zegt commissielid Gorsira. Ook dit wijt de commissie aan (re- )organisatorische problemen.

Dat de Criminele Inlichtingen Dienst (CID) vorig najaar op Curaçao alle geautomatiseerde gegevensbestanden vernietigde, en daarmee alle tips van informanten waarmee een politie-onderzoek kan beginnen, hielp ook niet. Ging het werkelijk om een wat ontijdige millenniumbug, zoals justitie-minister Martha en de politie zeggen? Kwam het 'ongeluk' een aantal corrupte agenten niet erg goed uit? Commissievoorzitter Wiel zegt daarvoor geen aanwijzingen te hebben. In dat licht valt op dat juist de op Sint Maarten gedetacheerde Nederlandse aanklager M. Witteveen weigerde om CID-gegevens aan de Integriteitscommissie te verstrekken. Sint Maarten heeft een eigen CID, en een bestand dat nog functioneert. De commissie beschrijft het gedrag van Witteveen als dat van een broedende kip op eieren: Hij vertikte het ook maar een snipper CID-informatie door te geven. Tot woede van de commissie, die in haar rapport om een "ambtelijk onderzoek" naar Witteveens functioneren vraagt. Vertrouwde Witteveen de commissie niet? Voorzitter Wiel schiet in een bulderende lach. Witteveen zelf is onbereikbaar door vakantie.

De Integriteitscommissie werkt in opdracht van justitie-minister Rutsel Martha. Die zegt "alle aanbevelingen" van de commissie te onderschrijven. Maar hij zegt óók, en dat herhaalt hij nadrukkelijk, dat dit rapport het sluitstuk is van de reorganisatie van de politie. Wat vindt commissievoorzitter Wiel daarvan? Wiel schiet weer in de lach, zet de volumeknop van zijn telefoon op kamersterkte en laat horen hoe ook de rest van de commissie giechelt. "Ik mag het publiekelijk niet oneens zijn met de minister", zegt Wiel dan. Maar zijn rapport staat toch bol van de aanbevelingen met een reorganiserend karakter? Wiel: "Ja. Maar u moet mij niet in een openlijke conflictsituatie met de minister brengen."

Justitie en politie op de Antillen staan onder controle van de Antilliaanse overheid. Staatssecretaris De Vries (Koninkrijksrelaties) heeft dus over de problemen niets te zeggen. Ook niet, zegt zijn woordvoerder, als het om op de Antillen gedetacheerde Nederlandse officieren van justitie gaat. Die zijn "uitgeleend", dat is een vorm van "ontwikkelingshulp". De Vries heeft wel 'technische hulp' aangeboden bij de reorganisatieproblemen. Minister Martha wuift dat weg met een lichte zucht. "Jaja, sympathiek hoor, hulp bieden. Maar regelgeving, daar hebben wij géén hulp bij nodig. Op de Antillen weten wij precies wat wij willen weten."

( a d v e r t e n t i e s )