Omdat een visum alleen met veel moeite en grote vertraging valt te bemachtigen, worden Nederlanders die te goeder trouw zijn, gescheiden van hun buitenlandse geliefden en hun gezin.

Door onze redacteur YASHA LANGE

AMSTERDAM, 13 JULI. Als het nou een paar weken zou duren, zegt Frank van der Eijden, dan zou ik er niet zo'n bezwaar tegen hebben. Maar het ministerie van Justitie vertelt hem dat het zeker een maand of zes zal duren. En als er zieken zijn bij de Vreemdelingendienst, zal hij zijn vrouw en kinderen negen maanden niet zien. Van der Eijden en zijn Braziliaanse vrouw Adriana woonden zeven jaar in Nederland. Adriana kon de Nederlandse nationaliteit krijgen, maar dat wilde ze niet omdat ze daarvoor haar Braziliaanse paspoort moest opgeven. Een kleine vijf jaar geleden verhuisde het echtpaar naar Brazilië. Ze kregen twee kinderen.

Begin dit jaar solliciteert Van der Eijden bij Shell, hij krijgt de baan en gaat werken in Leidschendam. Maar Adriana mag Nederland niet in. Ze moet eerst een machtiging voorlopig verblijf (mvv) aanvragen: een eenmalig visum waarmee ze in Nederland een verblijfsvergunning kan krijgen. Zo'n mvv mag sinds eind 1998 alleen in het land van herkomst, Brazilië in dit geval, worden aangevraagd. De procedure moet ook daar worden afgewacht. Frank, Adriana en de kinderen worden van elkaar gescheiden.

Van der Eijden is er "ontzettend boos en verdrietig" over. "Ik kan niet meemaken dat mijn jongste zoon - tien maanden is hij - zijn eerste stappen zet. En waarom? Om schijnhuwelijken te voorkomen en te zorgen dat buitenlanders niet onterecht Nederland in komen. Maar ik ben Nederlands en wij zijn al elf jaar samen. Dat telt kennelijk niet."

Van der Eijden is niet de enige Nederlander die zich onmachtig voelt. Jaarlijks worden er 44.000 mvv's aangevraagd. In de meeste gevallen gaat het om 'verblijf bij partner' of gezinshereniging. Het maakt niet uit of je getrouwd bent, hoe lang je samen bent, of er kinderen zijn. In alle gevallen is een mvv verplicht. Om zo'n inreisvisum te krijgen moet een stapel papieren - loonstrookjes, ongehuwdverklaringen, uittreksels uit geboorteregisters, verklaringen van familieleden - langs de ambassade, de Immigratiedienst, de Vreemdelingenpolitie en de Visadienst. De reden dat de procedure in het land van herkomst moet worden afgewacht: We kunnen beter vooraf onderzoeken of een buitenlander hier wel mag komen wonen, want als ze eenmaal hier zijn, krijgen we ze niet meer weg.

Volgens de wet moet het in drie maanden gepiept zijn, maar in de praktijk duurt het veel langer. "Gemiddeld zes maanden", erkent Gert Versluis, directeur Uitvoering van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). "We slagen er niet in om de wettelijke termijn te halen. Dat is heel vervelend, we trekken ons dat bijzonder aan. Na de asielprocedure beschouwen wij dit bij de IND als probleem nummer twee."

In "heel veel gevallen" zijn aanvullende vragen nodig, zegt Versluis. Een papiertje extra, een verklaring met de juiste stempel. Het dossier gaat dan weer onderop de stapel, de termijn loopt dan op tot negen maanden, soms een jaar. En als er bezwaar wordt gemaakt tegen een afwijzing, gaat het écht lang duren, omdat bezwaarzaken de allerlaagste prioriteit hebben bij de IND. Dan kan de wachttijd - en de scheiding van partners en soms kinderen - in het slechtste geval twee jaar of meer duren.

Zo'n vertraging leidt tot een hoop frustratie. Geliefden kunnen tijdelijk niet bij elkaar wonen, gezinnen worden gescheiden.

Rokus van den Dool en zijn Colombiaanse vrouw Carmen trouwden tien jaar geleden in Nederland. Ze gingen in Colombia wonen, kregen vier kinderen. Recent werd het gezin met de dood bedreigd door Colombiaanse criminelen. Om een mvv te krijgen voor Carmen, moet Van den Dool een baan hebben in Nederland. Hij zou zijn gezin voor minstens een half jaar in Colombia moeten achterlaten. Geen prettig idee.

Op een toeristenvisum reist Carmen mee naar Nederland. Maar de Vreemdelingendienst is onverbiddelijk: de bedreigingen zijn 'onvoldoende reden voor ontheffing' en Carmen moet terug naar Colombia. Van den Dool: "Ik ben woedend en machteloos. Er wordt niet geluisterd. Ik heb een baan, we hebben een huis, we zijn al tien jaar getrouwd, de kinderen gaan naar school, we zijn de maatschappij op geen enkele manier tot last. En toch komt het moment akelig dichtbij dat ik met vier huilende kinderen op Schiphol sta, om afscheid te nemen van hun moeder. Omdat zij zo nodig met doodsgevaar een Nederlands papiertje in Colombia moet ophalen. Het is absurd en totaal onrechtvaardig."

Ook buitenlanders die op verzoek van een universiteit hier willen studeren of doceren, hebben een mvv nodig. De helft "ondervindt ernstige vertraging en overlast", aldus de Nuffic in een recent rapport. De instelling voor internationale samenwerking in het onderwijs is boos dat de "gewenste vreemdelingen soms negen maanden moeten wachten [...] zodat zij te laat beginnen of helemaal afzien van hun komst."

Er is een "complex van oorzaken" voor de lange duur, zegt Versluis. Personeelsgebrek bij zijn eigen IND en de Vreemdelingendiensten is één reden. En doordat de aanvraag langs drie verschillende diensten moet, wordt een afhandeling in drie maanden al "praktisch onmogelijk". En doordat er onduidelijkheden zijn over de benodigde papieren - de ene regio eist dit, de ander dat - zijn er vaak aanvullende vragen nodig. En dus extra tijd.

Volgens advocaat C. Everaert, gespecialiseerd in immigratierecht, wordt het de laatste tijd "alleen maar erger". Hij heeft veel cliënten die tegen de "mvv-bureaucratie" oplopen. "Er wordt geprobeerd te zorgen dat niemand onterecht binnenkomt. Maar het personeel is nog onvoldoende opgeleid, houdt krampachtig vast aan allerlei regels en heeft geen overzicht. Ze zijn niet in staat om zaken waar alles in orde is, er direct uit te pikken. Dat leidt tot bizarre vertragingen voor mensen die het niet verdienen. En tot geforceerde scheidingen van een half jaar of langer, totaal onnodig."

Versluis van de IND zit er mee in zijn maag, geeft hij direct toe. "Staatssecretaris Cohen heeft aangegeven dat hij wil dat we het binnen de gestelde termijn van drie maanden doen, maar op dit moment is dat onmogelijk." Frank van der Eijden wordt er langzamerhand "schijtziek" van en hij heeft het gevoel dat "heel veel goeden onder een paar slechten lijden". Dat klopt wel, zegt Versluis. Omdat het "belang om zaken waar een luchtje aan zit te voorkomen, groter is dan het bijkomend ongerief".

( a d v e r t e n t i e s )