Door een historische opmars van de oppositie is Zimbabwe voor het eerst sinds de onafhankelijkheid een meerpartijendemocratie geworden. Alleen als regering en oppositie samenwerken kan de economische neergang van het land worden gekeerd.

Door onze correspondent LOLKE VAN DER HEIDE

HARARE, 27 JUNI. Geen enkele zetel zou de oppositie krijgen, verwachtte 'kameraad' Emmerson Mnangagwa, een van de gestaalde kaders van Zanu-PF, de Zimbabweaanse regeringspartij. Bij nader aandringen zei de minister van Justitie serieus: "Wel, drie misschien." Toen Mnangagwa, parlementslid en kabinetsminister onder president Mugabe sinds 1980, vanmorgen opstond was hij zijn eigen parlementszetel kwijt en bleek zijn voorspelling over het aantal zetels voor de oppositie een grote miskleun. De 57 nieuwe parlementariërs van de negen maanden oude oppositionele Beweging voor Democratische Verandering (MDC) kunnen op termijn leiden tot een complete omwenteling in Zimbabwe.

Sedert de onafhankelijkheid, twintig jaar geleden, zaten nooit meer dan drie opposanten in de bankjes van het parlement. Hoewel Zimbabwe in naam een democratie bleef en er keurig een keer in de zoveel tijd verkiezingen voor parlement en presidentschap werden gehouden, was het land in feite een eenpartijstaat onder het autocratisch leiderschap van voormalig guerrillaleider en ex-marxist Robert Mugabe. Het moet een geweldige schok zijn voor Mugabe om als hij het nieuwe parlement zal openen, daar ineens 57 oppositieleden aan te treffen.

In de eerste jaren van de republiek verwelkomde Mugabe de blanke fractie tot 1988 mocht de blanke minderheid in het kader van een overgangsregeling 20 vastgestelde zetels hebben altijd met een sarcastisch: "goede morgen, dames en heren van de oppositie". Maar Mugabe wist in zijn functie van premier, later van president dat de blanke aanwezigheid tijdelijk zou zijn. Van echte oppositie was geen sprake. Ditmaal is de oppositie levensecht. Deze keer zit er een MDC- fractie, voor het overgrote deel bestaande uit zwarte Zimbabweanen. En ze is tegen de president.

Robert Mugabe is 76 en typisch een man uit het 'oude Afrika'. Democratie volgens het Westminster-model heeft Mugabe altijd gezien als een verwerpelijk concept. Hoe zal Mugabe de nieuwe oppositie begroeten? Zal hij aanvaarden dat ook in Afrika niet alles bij het oude blijft?

Vast staat dat er binnen zijn regeringspartij Zanu-PF ook sprake is van een nieuwe generatie. Een jonge voor het eerst verkozen parlementariër van de Zanu-PF zei vanmorgen in het verkiezingscentrum geen enkele moeite te hebben met het feit dat er oppositie is. "Dat is democratie", zei hij. "Zimbabwe is geen totalitaire staat."

Maar de vraag is hoe Emmerson Mnangagwa en de 54 andere parlementsleden van Zanu-PF die hun baan hebben verloren, zullen reageren. Want Mugabe bouwde in de loop der jaren een systeem op van bevoorrechting en vriendjespolitiek. Hij omringde zich met honderden mensen die in ruil voor eeuwige trouw mochten meegenieten van het goede leven. Het kabinet van een land met niet meer dan 12 miljoen inwoners telt meer dan 50 bewindslieden.

De vraag is ook hoe de aanhangers van de MDC zich zullen gedragen. Stelt de opmars van de partij hen voorlopig tevreden? Of zijn ze van mening dat het politiek geweld van de afgelopen maanden hun partij van een nog veel grotere winst heeft beroofd? MDC-leider Morgan Tsvangirai stak vanmorgen de reikende hand uit naar de Zanu-PF. "We zijn op weg naar verandering en ik ben ervan overtuigd dat er genoeg parlementsleden in de regeringspartij te vinden zijn die met ons een nieuwe richting willen inslaan", zei Tsvangirai.

Tot de presidentsverkiezingen die de oppositie over twee jaar aan de macht moeten brengen, streeft de MDC ernaar om "samen met de regering" Zimbabwe uit de diepe economische crisis te trekken. Het land heeft een torenhoge inflatie, hoge werkloosheid, een schreeuwend gebrek aan brandstof en buitenlandse valuta, terwijl de landbouwsector door de bezettingen van meer dan duizend blanke boerderijen door oorlogsveteranen lamgelegd. Mugabe, die de illegale acties van de veteranen steunt, zei voor de verkiezingen dat hij vanaf juli daadwerkelijk zou overgaan tot onteigening van blanke boeren en mogelijk nationalisatie van mijnen in buitenlands eigendom.

De toekomst van Zimbabwe hangt in belangrijke mate af van de analyse die de ZANU-PF zelf maakt van het verkiezingsresultaat. De historische opmars van de oppositie kan ertoe leiden dat de regeringspartij de hakken in de grond zet en koppig vasthoudt aan wat men heeft. Maar het is ook mogelijk dat Mugabe of mensen in zijn directe omgeving het teken aan de wand zien. Misschien beseffen ze dat het zo niet langer kan met Zimbabwe.

( a d v e r t e n t i e s )