NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Raad voor Cultuur vraagt 35 miljoen extra

Door onze kunstredactie
DEN HAAG, 15 MEI. De toneelgezelschappen De Appel, Maatschappij Discordia en Carrousel krijgen niet langer subsidie. Een negatief advies is er ook voor het Noordhollands Philharmonisch Orkest en het Nederlands Kamerorkest.

Ernstige kanttekeningen bij het Holland Festival, Het Nationale Ballet en het nieuwe beeldinstituut Las Palmas. Een claim van 35 miljoen gulden extra voor instellingen die met het huidige budget niet kunnen worden gesubsidieerd. Dat zijn de belangrijkste punten uit het advies van de Raad voor Cultuur voor de Cultuurnota 2001-2004.

Schaarste aan middelen voor cultuur, tegenover een overvloed aan plannen, kwaliteit en welvaart. Vandaar de titel van het advies van de Raad voor Cultuur: Van de schaarste ende overvloed. Van de 754 subsidie-aanvragen worden er 422, waarvan 170 afkomstig van nieuwe instellingen, positief beoordeeld door de Raad. Van de reeds gesubsidieerde instellingen krijgen er 40 een negatief advies. Vooral bij de podiumkunsten is sprake van grote verschuivingen: slechts de helft van de aanvragen in de sector Theater wordt positief beoordeeld.

De Raad heeft zich gehouden aan het beschikbare budget van het Ministerie van OCenW: 742 miljoen gulden. In het advies wordt aangegeven welke instellingen in aanmerking zouden moeten komen voor ondersteuning door het Actieplan Cultuurbereik, waar Van der Ploeg 131 miljoen gulden extra voor beschikbaar heeft gesteld. Inspelend op de wensen van Van der Ploeg selecteerde de Raad hiervoor initiatieven op het gebied van nieuwe media, publieksbereik (versterking van de programmering, meer aandacht voor jongeren en culturele diversiteit), het beter zichtbaar maken van collecties en culturele planologie. De door Van der Ploeg geïntroduceerde 2 procent-maatregel, waarbij instellingen met beleid om jongeren en allochtonen te trekken worden beloond met twee procent extra subsidie, werkt niet, constateert de Raad.

Een extra bedrag van 35 miljoen gulden is nodig om alle positief beoordeelde initiatieven te kunnen subsidiëren. De Raad heeft een lijst opgesteld van instellingen die nu ten onrechte buiten de boot vallen. Grote financiële knelpunten zijn er volgens de Raad op het gebied van digitalisering van het erfgoed (200 miljoen gulden is nodig voor een 'Digitaal Deltaplan'), conservering van audiovisuele en papieren collecties en de gevolgen van de Stelselwijziging huisvesting Rijksgebouwendienst voor de musea.

Kwaliteit is het eerste criterium waar de beleidsplannen op zijn beoordeeld. Met nadruk stelt de Raad dat pas in tweede instantie is gekeken naar de drie door Van der Ploeg aangedragen criteria: maatschappelijk bereik, subsidiebedrag-per-bezoeker en positie in het bestel. Op uitdrukkelijk verzoek van Van der Ploeg speelt doorstroming - het 'nieuw voor oud' principe - een belangrijke rol in het advies. De komende jaren wil de Raad vooral aandacht besteden aan drie cultuurpolitieke thema's: culturele diversiteit, de rol van de overheid bij publiek-private samenwerking en de invloed van informatie- en communicatietechnologie op de cultuur.

Nota www.nrc.nl/Doc

Beeldende kunst

Kleinere specialistische musea moeten nauwer samenwerken of fuseren, omdat ze te weinig publiek trekken.

Er moet geld worden vrijgemaakt voor de conserveringsachterstanden, die door het Deltaplan maar gedeeltelijk zijn ingehaald. En er moeten naar voorbeeld van de Tate Gallery in Londen, met vestigingen in Liverpool en St. Yves, collectiefilialen worden opgericht om de mobiliteit van kunstwerken te bevorderen. Dat zijn enkele conclusies in de sector Musea. Dat er een duidelijk accent ligt op educatie en het bereik van een jong en multicultureel publiek blijkt uit de voorgestelde subsidieverhoging voor het Wereldmuseum in Rotterdam en Het Kindermuseum van het Tropenmuseum in Amsterdam. Ook over Museum het Rembrandthuis in Amsterdam, dat eveneens educatie vooropstelt, oordeelt de Raad met een nieuwe steun van ruim vier ton zeer positief.

Opmerkelijk is het negatieve advies over het Centraal Museum in Utrecht en Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. De vernieuwingsplannen van het Centraal Museum gaan de Raad niet ver genoeg. En de acht ton die Boijmans vroeg, zijn geweigerd omdat het daarmee uitsluitend reguliere museale publieksfuncties wil financieren. De aanvraag van veel kleinere musea en instellingen, zoals het Museum voor Communicatie en het Restauratoren Register, die al geen subsidie ontvingen, is afgewezen. Hoewel de meeste rijksmusea - onder meer het Van Gogh Museum, het Teylers Museum, het Rijksmuseum van Oudheden - positief zijn beoordeeld, onthoudt de Raad zich van een definitief advies, omdat het inzicht in de meerjarige afspraken die OCenW maakte, ontbreekt.

Er wordt duidelijk veel verwacht van video en nieuwe media. Het World Wide Video Festival, het Nederlands Instituut voor de Mediakunst/Montevideo/Time Based Arts, De Waag en Mediamatic worden zeer hoge subsidies in het vooruitzicht worden gesteld. In de sector Vormgeving moet De Beyerd in Breda, dat de oprichting van het museum voor grafische vormgeving voorbereidt, met negen ton gesteund worden. En Droog Design in Amsterdam krijgt als 'new comer' ruim vier ton toebedeeld.

Wat de elf kunstenaarsinitiatieven betreft, wordt alleen over Lokaal 01 in Breda en Mama; Showroom for Media And Moving Art in Rotterdam positief geoordeeld. Meer geld moet er naar De Appel in Amsterdam. En zowel Mu in Eindhoven, De Vleeshal in Middelburg alsook Stichting Fotografie Noorderlicht in Groningen, die geen subsidie ontvingen, staan nu voor elk zo'n vier ton genoteerd.

Theater

Gevestigde groepen als De Appel, Maatschappij Discordia en Orkater moeten verdwijnen.Ze maken plaats voor jonge groepen als 't Barre Land, Dood Paard, en enkele nieuwe initiatieven.

Uit de 'Advies Cultuurnota' van de Raad voor Cultuur blijkt dat vooral op theatergebied de geldstromen drastisch worden verlegd. Onder de 82 theatergroepen die de komende vier jaar structurele subsidie van het Rijk krijgen, zijn maar liefs 32 nieuwkomers, waaronder negen jeugdtheatergroepen. Voor hen moeten verschillende groepen hun subsidie inleveren. Naast bovengenoemden gezelschappen hebben ook Carrousel, De Gebroeders Flint en FACT, de werkplaats voor jonge regisseurs een negatief advies gekregen. Grote gezelschappen als Toneelgroep Amsterdam, Het Nationale Toneel en Theater van Het Oosten moeten ieder enkele tonnen inleveren. De twee grote fusies in de toneelwereld, De Trust/Art & Pro en Het Zuidelijk Toneel/ Hollandia, worden ondersteund. Het nieuwe Productiehuis United Ropes, dat in het Amsterdamse pand Felix Meritis wil gaan zitten, krijgt geen subsidie.

Onder de nieuwkomers zitten veel jonge groepen die zich de afgelopen jaren reeds bewezen hebben: 't Barre Land, Dood Paard, Kas & De Wolf, en De Wetten van Kepler. Maar ook onbekende nieuwe groepen: RAST is een fusie van Turkse theatergroepen; Multi Arts Producties is een werkplaats voor allochtonen; het Volksbuurtmuseum is een multicultureel productiehuis in de Haagse Schilderswijk. De hippe jongeren van Het Witte Vuur zeggen vooral multimediatheater op dansfeesten te willen maken. Tegen de gewoonte in krijgen de nieuwkomers meteen structurele subsidie, variërend van een half miljoen tot een miljoen omdat de raad vindt dat deze niet dient als bekroning van een gevestigde naam, maar juist als aanmoediging van experimenten.

Het jeugdtheater krijgt meer geld. Bijna alle groepen krijgen een verhoging van enkele tienduizenden guldens. Onder de negen nieuwe subsidiënten zitten Het Syndicaat, Het Filiaal, Het Waterhuis, en de nieuwe groep van Inez Derksen, Het Laagland. Teneeter uit Nijmegen krijgt geen subsidie meer.

Uit de toekenning van geld aan de vele nieuwe groepen blijkt dat de raad werkt maakt van staatssecretaris Van der Ploegs oproep om jeugd, multi- mediatheater, en allochtonen te ondersteunen. Met de verschuiving in subsidiegelden legt de Raad verder de nadruk op meer, kleinere groepen, en op regionale gezelschappen.

Film

Het meest opmerkelijke advies in de sector film is de stopzetting van de subsidiëring van distributeur Cinemien, een van de grotere distributeurs van kunstzinnige films.

Al jaren wordt Cinemien door concurrerende partijen beticht van valse concurrentie, omdat men ondanks de subsidie te dicht in de buurt zou komen van programmering en werkwijze van commerciële distributeurs. De Raad deelt deze mening: "De Raad meent dat Cinemien lang genoeg ondersteund is om zelfstandig verder te kunnen en dat haar beleidsplan alle aanleiding geeft om ten volle te vertrouwen op de eigen vaardigheden als culturele ondernemer." Collega-distributeur Contact Film, die pas sinds de vorige Cultuurnota wordt gesubsidieerd, verdient wel een bijdrage voor het uitbrengen van kunstzinnige films: "Deze films dragen bij aan de multiculturele diversiteit en verrijking van het filmaanbod dat in vele filmtheaters en filmhuizen te zien is." Geadviseerd wordt om de huidige subsidie te verhogen.

Alleen de distributie-afdeling van het Filmmuseum kan de goedkeuring wegdragen van de Raad en verdient verhoging van de subsidie. "Het beleidsplan van het Filmmuseum is onvoldoende concreet in de onderbouwing van andere gewenste verhogingen om deze nu te honoreren." De Raad vreest dat de afgeblazen deelname aan het beeldinstituut Las Palmas, leidend tot vertrek van directie en een antal cruciale medewerkers, de aandacht heeft afgeleid van problemen rond beheer en behoud van de collectie.

De drie grote filmfestivals, het International Film Festival Rotterdam, het International Documentary Filmfestival Amsterdam en het Nederlands Film Festival in Utrecht, verdienen alledrie een verhoging van de subsidie, meent de Raad.

Architectuur

Voor de architectuur en stedenbouw vraagt de Raad voor Cultuur in het advies om 4,65 miljoen gulden aan extra middelen.

Dit komt grotendeels ten goede aan bestaande instellingen als het Nederlands Architectuurinstituut (ruim 2,5 miljoen) en het Berlage Instituut (ruim 3,5 ton) en, voor een klein deel, aan nieuwe aanvragers van subsidie als Archined. Anderhalf miljoen gulden moet worden besteed aan een op te richten Internationale Architectuurbiënnale. De Raad stelt vast dat Nederland in hoog tempo 'transformeert'. De ruimtelijke ordening wordt grotendeels gestuurd door 'economische en infrastructurele' krachten, aldus de Raad, maar heeft ook altijd ook een culturele kant heeft. Het besef hiervan moet worden bevorderd, vindt de Raad.

De Raad pleit daarom voor een integrale 'culturele planologie' waarin architectuur, stedenbouw en het monumentenzorg en archeologiebeleid een plaats krijgen. De Raad is voorstander van meer centrale regie in de ruimtelijke ordening. De Raad is gecharmeerd van het idee om naast de Rijksbouwmeester een rijkslandschapsmeester aan te stellen. Ook over de nota Belvedere van staatssecretaris van Cultuur Van der Ploeg, een pleidooi om oude cultuursporen als uitgangspunt voor de inrichting van het land te nemen, oordeelt de Raad positief.

Bij monumentenzorg stelt de Raad vast dat er ondanks het in 1999 vastgestelde extra budget van 5,2 miljard voor de 'kanjerproblematiek' nog altijd 3,2 miljard gulden aan rijksmiddelen ontbreekt. Afgezien hiervan vraagt de Raad om nog in totaal ruim 2 miljoen gulden extra, waarvan 1,5 miljoen voor de Rijksdienst Monumentenzorg. Voor archeologie pleit de Raad voor 580.000 gulden extra subsidies aan verschillende instellingen.

Dans

In de sector dans is niet de kaasschaafmethode gehanteerd. De grootste klap is voor De Rotterdamse Dansgroep, waarvoor het advies luidt subsidie geheel te beëindigen.

Verlaging wordt geadviseerd voor Het Nationale Ballet. Het gezelschap wordt verweten een onduidelijke artistieke visie te hebben, wat onder meer tot uitdrukking komt in een willekeurig repertoire keuze waarvan de kwaliteit dan ook nog wisselvallig is. Op de kwaliteit van de uitvoering valt niets aan te merken, maar betwijfeld wordt of de dansers wel altijd adequaat worden ingezet. De Raad wil het gezelschap om een nieuw beleidsplan vragen. Scoren doen enkele jeugdgroepen: positief advies krijgt De Meekers. waarvan de Raad wil dat zij de kans krijgt uit te groeien tot een volwaardige klein gezelschap. Een stevige verhoging (325.000 gulden extra) en co-financiering door de gemeente Rotterdam, waar de groep zijn basis heeft, moet de groep die grondslag geven. De jeugddansgroep van Kim van der Boon, Danstheater Arena, wordt daarentegen negatief beoordeeld: het advies is desubsidie geheel te stoppen. Op verhoging kunnen rekenen Galili Dance (te Groningen), het Internationale Danstheater, Raz/Hanstuerlings (Tilburg). Volgens de Raad moet de subsidie worden gecontinueerd voor het Nederlands Dans Theater, Dansgroep Krisztina de Châtel en het Scapino Ballet Rotterdam. Onder meer afgewezen zijn Euregio Dans, Bodytorium (Takeuchi), Ron Bunzl's Cloud Chamber.

Muziek

De Raad voor Cultuur stelt voor om twee orkesten op te heffen: het Noordhollands Philharmonisch Orkest in Haarlem en het Nederlands Kamerorkest, een onderdeel van het Nederlands Philharmonisch Orkest in Amsterdam, dat ook operabegeleidingen verzorgt.

Dat is nodig omdat er volgens de Raad een betere verdeling moet komen binnen de muzieksubsidies ten gunste van de ensembles, de jazz, de pop, de geïmproviseerde muziek en de niet-westerse muziek.De 10,7 miljoen gulden die vrijkomen gaan vooral naar kleinere groepen. Daarbij wordt wel geadviseerd de subsidies voor het Koninklijk Concertgebouworkest, het Orkest van het Oosten, het Residentie Orkest en het Rotterdams Philharmonisch Orkest te verhogen. In de sector muziektheater adviseert de Raad subsidies toe te kennen aan een aantal nieuwe kleinschalige instellingen: aan 'Hans Dagelet cs', die muziektheater wil maken, Opera Trionfo, Spanga, dat voorstellingen brengt in het Friese weiland, Vrije Val en Xynix. De subsidie voor Opera Zuid zou moeten worden verhoogd. De in problemen verkerende Hoofdstad Operette zou minder moeten krijgen. Bij de ensembles adviseert de Raad voor het eerst structurele subsidies toe te kennen aan barokorkest Concerto '91, De Ereprijs, het Doelenensemble, het Ives Ensemble, de Nieuwe Slagwerkgroep Amsterdam, de Orlando Academie en het Osiris Trio. Subsidieverhoging zou er moeten komen voor het Schönberg Ensemble, het Schönberg kwartet, het Mondriaan Kwartet, het Asko Ensemble, het Combattimento Consort Amsterdam, de Slagwerkgroep Den Haag en het Amsterdam Baroque Orchestra and Choir van Ton Koopman.

In de sector jazz adviseert de Raad tot toekenning van structurele subsidie voor research-activiteiten aan het Dutch Jazz Orchestra, dat vier jaar geleden nog negatief werd beoordeeld, waarna bleek dat de Raad dat had gedaan zonder het orkest te kennen. Nieuwe vaste subsidies moeten er komen voor De Oefening de Kunst, het Jazz Orchestra of the Concertgebouw, het Maiden Voyage Jazz Orchestra, Paradox, het Paul van Kemendae Quintet, SJU Jazzpodium, stichting Haast, het Jazz en Wereldmuziek Kollektief, The Jungle Warriors en TryTone. In de popmuziek moet structureel geld beschikbaar komen voor De Kift, Nighttown en Noorderslag. In de niet-westerse muziek krijgen vijf instellingen een positieve beoordeling, net als bij de podia, werkplaatsen en productiehuizen.

Letteren

Van de 28 beoordeelde beleidsplannen op het gebied van de letteren waren er 10 die al meerjarig gesubsidieerd werden.

Poetry International zou een verhoging van de huidige subsidie tegemoet moeten zien, evenals het Frysk Letterkundig Museum en het Letterkundig Museum.

Van de nieuwe aanvragen zijn subsidiabel: het Lezersfeest in Rotterdam, Poëziefestival Landgraaf, het Haagse festival Winternachten, het Arnhems-Nijmegens festival Wintertuin en de Stichting Amsterdam Vluchtstad.

Niet voor subsidie in aanmerking komen het Louis Couperus Museum ('beperkte doelstelling'), Dichter aan huis (uitbreiding zal het niet navenant interessanter maken) en Theater Branoul (overstijgt lokaal belang niet).

Van het festival Lenteschrift, opvolger van het Groningse Winterschrift, zou de subsidie beëindigd moeten worden, net als van de Stichting Multiculturele Activiteiten Utrecht ('verstoorde relatie tussen activiteiten en financiën), het Algemeen Nederlands Verbond (te weinig profiel en cultureel belang), en de schrijversvakschool 't Colofon, (moet zich bedruipen uit cursusgelden).

In het advies kritiseert de Raad de uitvoering van de subsidieregeling voor ad hoc literaire manifestaties, die rechtstreeks onder de minister vallen. 'De Raad acht het ongewenst dat het ministerie waar het de letteren betreft als een soort fonds optreedt.' Ook kritisch is de Raad over het leesbevorderingsbeleid, dat regie ontbeert en eigenlijk financieel in de invloedsfeer van de Stichting Lezen en/of Cultuur en School zou moeten vallen.

De Raad acht het ongewenst om het systeem van werkbeurzen voor literaire auteurs ingrijpend te veranderen, zoals het Fonds voor de Letteren heeft voorgesteld (de zgn. projectfinanciering). 'De nadelen van de voorgestelde vereenvoudig ingen zullen wel eens groter kunnen zijn dan de voordelen.'

Omroepkoor vult zelf hele Matinee

Concert: Groot Omroepkoor o.l.v. Simon Halsey m.m.v. Richard Markham (piano). Werken van Elgar, Fauré, Holst en Delius. Gehoord: 13/5 Concertgebouw, Amsterdam. Radio 4: 17/5, 20 uur.

Door MISCHA SPEL

In één jaar verloor de Engelse muziek drie van haar grootste romantische componisten. De ooit 'boterzacht' genoemde muziek van Frederick Delius ontstond niet meer na 1934 en in hetzelfde jaar verstomden ook de veelal meer progressieve muzikale stemmen van Edward Elgar en Gustav Holst.

Aan de koormuziek van deze 'grote drie' van de Engelse romantische muziek wijdde het Groot Omroepkoor dit weekend in de Matinee op de Vrije Zaterdag een afwisselend programma. Het Radio Filharmonisch Orkest begeleidt deze maand tien keer Janacéks Katja Kabanová bij De Nederlandse Opera, zodat het Groot Omroepkoor het komende weekeinde opnieuw zelfstandig is te beluisteren. Tijdens het Zondagochtenconcert in het Concertgebouw richt het ruim zeventig leden tellende koor zich dan op de Italiaanse koormuziek in een programma met werken van Verdi en Pizzetti.

De muziek van Delius bleek zaterdagmiddag op haar boterzachtst in de koor-vocalise To be sung on a Summer Night on the Water, dat door het ontbreken van tekst en het vloeiend melodisch lijnenspel een waterklaar beeld schetste van de klank van het koor. Onder haar vaste gastdirigent Simon Halsey doorstond het Groot Omroepkoor Delius' klankproef glansrijk: in het allerhoogste register behielden de sopranen een egaal, helder geluid en ook de overige stemgroepen maakten indruk met een zinderend zoemen en glashelder galmen.

Simon Halsey presenteerde zich in dit programma als een koordirigent van de beste soort, die zijn zangers met duidelijke gebaren aanzette tot een veelheid aan details en de koorklank daardoor soms een haast symfonische grandeur verleende. Geen woord ontsnapte aan Halsey's aandacht, en treffend verkleurde dus de sfeer in Holsts Dirge and Hymeneal van stemmige ingetogenheid naar springerige luchtigheid ('Maiden and boy, joy, joy!'). Een zorgvuldige dictie gaf zwier aan Fauré's epische Les djinns, dat samen met diens onvolprezen meesterwerkje Cantique de Jean Racine en de tot evergreen verworden Pavane klonk als uitstapje naar de Franse koormuziek.

Hoewel ook Fauré's werken met zorg werden gezongen, overtuigde de fijnmaziger sfeer van diens muziek in deze grote bezetting minder dan die van wijdere, Engelse koormuziek. Daarin demonstreerde het koor door Simon Halsey's uitgebalanceerde muzikale kruiderijen hoe een groot koor in kleine details haar grootheid kan doen vergeten en haar grootsheid kan bewijzen.

( a d v e r t e n t i e s )