NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De Belgische diamantmarkt is in opspraak. Er zouden stenen worden verhandeld, waarmee de Angolese burgeroorlog wordt gefinancierd. Controle is erg moeilijk, erkent de regering. Laatste deel van een tweeluik over de schaduwkanten van de diamanthandel.

Door onze correspondent HANS BUDDINGH'

ANTWERPEN, 20 JAN. Belgische controle op de handel in gesmokkelde Afrikaanse diamanten is een wassen neus. De ervaren Antwerpse diamanthandelaar Bernard Finkelstein wil er geen doekjes om winden. Hij zegt zelf alleen te handelen via vaste inkooprelaties. Maar niet iedereen in Antwerpen lijkt die aanpak te volgen. Een medewerkster van een diamantair in de Rijfstraat zegt dat zich bij haar soms "negers met diamanten in hun jaszakken" melden. Ze stuurt hen meestal door naar haar baas.

De Rijfstraat en Hoveniersstraat bij het Centraal Station van Antwerpen zijn niet veel meer dan achterafstraten. Toch vormen zij het wereldcentrum van de diamanthandel. In het Antwerp Diamond House, een groot gebouw waar veel bedrijven zijn gehuisvest, zijn namen te vinden als Horowitz, Katz, Singh Vinay en Gandhi. Binnen en buiten is het een multiculturele bijenkorf van Belgen, Israëliërs, Indiërs, Russen, Libanezen, Amerikanen, Japanners, Georgiërs en mensen met andere nationaliteiten. Overal hangen bewakingscamera's in de Hoveniersstraat waar ABN Amro en waardetransporteur Brinks ieder een vestiging hebben. Politie is onzichtbaar, maar volgens diamantairs wel degelijk aanwezig.

De Antwerpse diamanten staan om hun prachtige schittering in de hele wereld bekend als de Antwerp Cut. Een zeer groot deel van de ruwe diamanten wordt aangevoerd in Londen via de Central Selling Organisation van het Zuid-Afrikaanse De Beers-concern. De Beers verkoopt de diamanten vervolgens in zogenaamde sights aan ruim honderd 'zichthouders'. De helft van deze diamanten komt in Antwerpen terecht. Verder neemt de Antwerpse handel het grootste deel van de outside market voor zijn rekening die niet door De Beers wordt gecontroleerd. Het gaat om diamanten uit landen als Brazilië, Venezuela, Australië, Sierra Leone en Guinee.

De zaken in de Antwerpse diamantsector die aan meer dan twaalfduizend mensen werk biedt, gaan meer dan uitstekend. De Aziatische financiële crisis die voor een kortstondige inzinking zorgde, is al weer vergeten. Volgens cijfers van de Antwerpse Hoge Raad voor Diamant was de totale waarde van ingevoerde en uitgevoerde diamanten vorig jaar ruim 22 miljard dollar. Dat is een stijging met twintig procent ten opzichte van 1998.

De Hoge Raad voor Diamant (HRD) vertegenwoordigt de gehele Antwerpse diamantsector. In het sobere gebouw van de HRD aan de Hoveniersstraat werkt ook de Belgische douane. Elke dag gaan hier de vele diamantzendingen uit de hele wereld door de handen van een batterij douaneambtenaren om te worden ingeklaard. Vanachter hun bureaus turen zij de hele dag met een speciale loep naar de flonkerende steentjes. Boven hun hoofden kijken de camera's mee.

De inspectie door de douane is alleen bedoeld voor waardecontrole en voor de statistiek. Of de Belgische douane ook de herkomst van de juwelen kan vaststellen? Volgens HRD-directeur Peter Meeus, een jurist met een carrière achter zich als kabinetschef van de Antwerpse provinciegouverneur en als directeur van de diamantbeurs, is dat simpelweg een illusie.

De 37-jarige Meeus zit dan ook zeer in zijn maag met beschuldigingen van non-gouvernementele organisaties, dat zijn brancheorganisatie de VN- boycot zou ondermijnen tegen de Angolese guerrillabeweging Unita die haar bloedige strijd met diamanten financiert. De kwestie is actueel door een eerste voorlopige verslag over de diamantboycot van de Canadese VN-ambassadeur Robert Fowler eergisteren voor de Veiligheidsraad.

Volgens Meeus is het technisch vrijwel onmogelijk om vast te stellen uit welk land een diamant afkomstig is. "Het zou hetzelfde zijn wanneer je van een potje melk wilt nagaan van welke koe die afkomstig is," zegt hij. De HRD heeft met de universiteit van Leuven wel een onderzoek opgezet. Maar dit is volgens Meeus niet meer dan een "academische exercitie" uit wetenschappelijke nieuwsgierigheid. Volgens Meeus heeft de HRD met betrekking tot Angola wel de nodige administratieve maatregelen genomen in een poging te voorkomen dat diamanten van Unita Antwerpen binnenkomen. "We hebben een nieuw systeem opgezet met de Angolese overheid dat ervoor moet zorgen dat hun export gelijk is aan onze import", aldus de HRD-directeur. Het systeem bestaat erin dat de Angolese overheid een 'terugzenddocument' van de HRD ontvangt. Meeus onderstreept dat zijn organisatie niets heeft te verbergen.

De HRD-directeur beaamt dat het bij zijn organisatie om een louter papieren controle gaat waarvoor overigens de Belgische douane verantwoordelijk is. De douane-autoriteiten in Brussel zijn niet genegen een toelichting te geven.

De ervaren Antwerpse diamantair Bernard Finkelstein die op verzoek van de HRD met een afgezant van VN-ambassadeur Fowler sprak, bestempelt de papieren controle van diamanten uit Angola onomwonden als "onzin". En dat heeft hij de VN-afgezant ook verteld. Hij zegt: "Unita kan zijn diamanten overal in Afrika verkopen en ze kunnen dan hier komen. Diamanten die uit Ivoorkust zijn geïmporteerd, kunnen uit Zuid- Afrika komen. En Unita kan zijn diamanten naar Zuid-Afrika brengen." En verder: "Hoe moet je controleren? Hoeveel er is gesmokkeld weet niemand."

Dat verklaart mede dat uit sommige landen, zoals Liberia, officieel veel meer diamanten worden geïmporteerd dan er worden geproduceerd. Volgens een recent rapport van de organisatie Partnership Africa Canada zijn veel Liberiaanse diamanten afkomstig uit Sierra Leone, waarvan een lokale rebellen beweging profiteert..

Voor geen enkel andere land buiten Angola bestaat de verplichting documenten van oorsprong op te stellen. Diamantairs maken zich er volgens Finkelstein die via inkopers in de hele wereld werkt, ook helemaal niet druk om. "Als ik wil opschrijven dat diamanten uit Ghana komen, dan schrijf ik Ghana op."

De Belgische regering is onaangenaam getroffen door de negatieve aandacht voor België in verband met de diamanthandel. De organisatie Partnership Africa Canada riep de Veiligheidsraad zelfs op België aan een nader onderzoek te onderwerpen, omdat het land zich niet zou inspannen het VN-embargo tegen Unita uit te voeren. Juist nu minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel heeft aangekondigd dat België een actievere rol in Afrika wil spelen, nadat het land volgens hem zijn "eer heeft verloren" door de genocide in Rwanda.

De woordvoerder van minister Michel onderstreept dat België zijn uiterste best doet de VN-sanctie uit te voeren. Maar hij voegt eraan toe dat minister Michel ook heeft gezegd "geen naïviteit" te wensen, waarmee de bewindsman aangeeft dat controle op de diamanthandel "zeer moeilijk" is.

Zie ook:

Aan Afrikaanse diamanten kleeft bloed (19 januari 2000)

( a d v e r t e n t i e s )