NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Hongkong is nauw verbonden met China, maar Hongkongse ondernemers zijn vogelvrij op het Chinese vasteland. Dat hebben ze soms aan zichzelf te danken, maar niet altijd.

Door onze correspondent FLORIS-JAN VAN LUYN

HONGKONG, 18 JAN. Of Lok Yuk-shing zich erg in de steek gelaten heeft gevoeld, was de vraag. De man kijkt naar de grond en slikt zijn tranen weg. Hij ziet er oud en moe uit. Hij is zijn baan kwijt, heeft al zijn geld verloren, en belangrijker nog, hij heeft bijna anderhalf jaar van zijn leven vergooid. En dat allemaal door de misselijke streken van een collega. "Cola en koffie", zegt Lok ontwijkend, "ik werd gek van verlangen naar cola en koffie."

Veertien maanden heeft de 63-jarige zakenman uit Hongkong doorgebracht in een gevangenis in de autonome Chinese provincie Binnen-Mongolië. Het gevolg van een 'mega-deal', gesloten door de baas van zijn bedrijf. De textielonderneming waarvoor Lok werkte had voor een miljoen gulden aan kasjmier afgenomen van een staatsfabriek in Binnen-Mongolië. Maar de openstaande rekening werd ondanks herhaalde aanmaningen niet voldaan. Een tijdelijk tekort aan inkomsten, zo liet het Hongkongse bedrijf de producenten in China weten. Maar Lok, die naar de grens met de Gobi-woestijn was gereisd om in opdracht van zijn bedrijf respijt te vragen, werd onmiddellijk gearresteerd. De Chinese kasjmier-producenten waren het zat en riepen de hulp in van de lokale politie. Lok werd zonder enige vorm van proces in de boeien geslagen en kreeg te verstaan pas een vrij man te zijn wanneer er geld op tafel zou komen.

Maar dat geld kwam niet. Tot grote wanhoop van Lok en zijn familie ging de baas uit Hongkong er met de poet vandoor en werd het bedrijf failliet verklaard. De regering van Hongkong deed niets. Die zat met de handen in het haar. Hier kwam één van de knelpunten aan het licht van het beginsel 'Één land, twee systemen', de formule waaronder Hongkong in de zomer van 1997 werd overgedragen aan China en die Hongkong een hoge mate van autonomie garandeert. Want op welke manier bescherm je een ingezetene van de Speciale Administratieve Regio Hongkong, zoals de vroegere Britse kroonkolonie tegenwoordig wordt aangeduid, wanneer een 'regiogenoot' onheus wordt behandeld door het land met de meeste macht? Immers, Hongkong is autonoom maar niet zelfstandig en dus is er geen Hongkongse ambassade in Peking, de diplomatieke rugdekking om formeel protest aan te tekenen. Lok kon het schudden en mocht zijn levensdagen doorbrengen in een koude politiecel in Noord-China. Pas nadat familieleden 12.000 gulden wisten op te hoesten, een fractie van het verschuldigde bedrag, werd Lok vrijgelaten. "Zakenmensen uit Hongkong zijn in China veel kwetsbaarder dan buitenlanders", zegt Allen Lee Pengfei, fractievoorzitter van de Liberale Partij en lid van het parlement van Hongkong. Meer dan vijftig Hongkong-Chinezen zitten naar aanleiding van een zakelijk conflict vast in China, al dan niet onschuldig. Maar zonder uitzondering zijn de Chinese autoriteiten bij het oppakken van die ondernemers buiten de wet getreden. De Chinese bedrijven die zich bekocht voelen nemen het recht in eigen hand. De lokale autoriteiten zijn daarbij graag behulpzaam omdat zij weten dat een zakenman uit Hongkong de invloed mist van een zakenman uit het Westen. "Het gaat er mij niet om wie gelijk heeft in een zakelijk geschil. Maar je kunt niet zomaar iemand veertien maanden opsluiten. Dat is tegen de wet", zegt de parlementariër Lee. Vragen die Lee naar aan leiding van Loks zaak aan het Nationaal Volkscongres heeft gesteld, het onmondige parlement van de Volksrepubliek in Peking waar hij als afgevaardigde uit Hongkong ook deel van uitmaakt, zijn onbeantwoord gebleven. Maar in China kan meer wat volgens de wet niet mag. Chinese statistieken geven aan dat bij bijna een derde van de zaken die vallen onder het hoofdstuk 'inhechtenisneming voor onderzoek', de juridische term op grond waarvan de meeste Hongkong-Chinezen langdurig worden vastgehouden, niet wordt voldaan aan de wettelijke voorwaarden. Volgens Kam C. Wong, verbonden aan de rechtenfaculteit van de Universiteit van Hongkong, is het probleem van de machteloze zakenmensen uit Hongkong vooral een binnenlands, Chinees probleem. "Chinezen hebben geen vertrouwen in hun rechtssysteem", zegt hij. "Ze geloven niet dat de rechterlijke macht hun zakelijke conflicten kan oplossen." Daarom schakelen die bedrijven de hulp in van de plaatselijke politie, waarschijnlijk in ruil voor een percentage van het geld dat eventueel loskomt. "In China", zegt Kam, "is de rechtsorde onderontwikkeld. De pragmatische economielessen van Deng Xiaoping hebben een mentaliteit van 'het resultaat heiligt de middelen' bevorderd." De Chinese regering is zich bewust van de problemen en heeft meer dan eens geprobeerd machtsmisbruik van lokale overheden terug te dringen. Maar nieuwe regels die moeten voorkomen dat mensen zonder vorm van proces langdurig kunnen worden opgesloten – de wet staat maximaal drie maanden toe – hebben geen effect gehad. Staatsbedrijven die financieel aan de grond zitten en volledig afhankelijk zijn van ondernemers uit het buitenland of Hongkong, zullen zich niet zo snel laten bedriegen. Die bedrijven hebben er alles voor over om aan hun geld te komen. James Peng Jiandong kan daar ongetwijfeld over meepraten. De etnisch Chinese zakenman uit Australië werd in 1993 door gemaskerde mannen van zijn hotelbed in de Portugese enclave Macau gelicht. Het waren zijn Chinese schuldeisers die gerechtigheid kwamen halen. Ze ontvoerden hem en brachten hem naar een gerechtshof in Shenzhen, aan de grens met Hongkong. Daar verdween hij een jaar lang uit het zicht voordat hij tot 18 jaar gevangenisstraf werd veroordeeld, volgens de rechtbank wegens fraude die hij zou hebben gepleegd. Twee maanden geleden kwam Peng, na een derde van zijn straf te hebben uitgezeten, onder diplomatieke druk van Australië vrij. Meer dan andere buitenlandse ondernemers zijn Hongkong-Chinezen die zaken doen in China vaak zelf de oorzaak van de problemen waarin zij verzeild raken. Het in Hongkong gevestigde onderzoeksbureau Political and Economic Risk Consultancy stelde enkele jaren geleden vast dat ondernemers uit Hongkong, actief in China, eerder bereid zijn dan welke buitenlandse ondernemer dan ook om steekpenningen te betalen in ruil voor snelle diensten. Dat staat in scherp contrast met het nagenoeg corruptie-vrije Hongkong zelf. De onfortuinelijke Lok Yuk-shing bevestigt dat. "Ondernemers uit Hongkong zijn agressief in hun manier van onderhandelen", zegt hij. "Ze willen dat de zaken snel voor elkaar komen. De vraag is groot en de concurrentie moordend. Ze hebben geen keus." Het klinkt als een verontschuldiging. "Ik heb daar nooit aan meegedaan", zegt hij. "Ik ben daar niet goed in. Ik heb gewoon de pech gehad voor een baas te werken die niet alleen geslepen is, maar ook crimineel."

( a d v e r t e n t i e s )