NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Na Hongkong in 1997 is gisteren Macau teruggekeerd in de Chinese moederschoot. De ogen zijn nu gericht op de hoofdprijs: inlijving van de afvallige provincie Taiwan. Maar Taiwan is 'anders'.

Door onze correspondent FLORIS-JAN VAN LUYN

MACAU, 20 DEC. Chinezen juicht niet te vroeg! Spandoeken aan de Chinese kant van de grens met Macau herinneren het volk van China eraan dat, hoewel de overdacht van Macau een veelbetekenend en heuglijk feit is, het 'grote geheel' niet uit het oog moet worden verloren. 'De terugkeer van Macau is een belangrijke stap in de richting van hereniging van het moederland', staat er. Macau is terug in Chinese handen, een hoofdstuk is afgesloten. Maar het verhaal is pas uit, wanneer Taiwan zich aansluit bij het moederland.

De vanzelfsprekendheid waarmee China zijn blik nu richt op Taiwan is geen nieuws. Voor zijn vertrek naar Macau zei de Chinese president Jiang Zemin dat succesvolle uitvoering van het beginsel van 'één land, twee systemen' in Hongkong en Macau de oplossing biedt voor het probleem Taiwan. De formule garandeert Hongkong en Macau het behoud van het politiek en economisch bestel voor de duur van vijftig jaar. Maar de formule was oorspronkelijk bedoeld voor hereniging met Taiwan, uitgedokterd door China's politieke leider van de jaren tachtig, wijlen Deng Xiaoping.

"Taiwan is anders", zegt Zhang Haipeng van de Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen in Peking. Het eiland heeft nooit onder bestuur van de Volksrepubliek gestaan. "Het wordt niet bezet door buitenlandse, maar binnenlandse krachten." Het was de regering van de nationalistische Kuomintang die na een burgeroorlog op het Chinese vasteland in 1949 op de vlucht ging voor de zegevierende communisten en zich vestigde op Taiwan. "Er zijn geen deadlines en geen afspraken." Maar China heeft gezworen het eiland terug te zullen winnen. Goedschiks of, als het te lang duurt, kwaadschiks - met geweld. Maar volgens Zhang, die gespecialiseerd is in de overdrachtskwestie, zal het zover niet komen. "Hongkong en Macau bewijzen dat een oplossing voor het Taiwan-vraagstuk voorhanden is", zegt hij. "Als de hoge mate van autonomie volledig wordt gerespecteerd, dan kunnen we het vertrouwen winnen van Taiwan en lost het probleem zich vanzelf op."

In Taiwan zelf laten weinigen zich overtuigen. Het probleem, zo luidt de publieke opinie, is niet Taiwan, maar China. "We kunnen niet anders dan onze spijt betuigen over het feit dat het moederland onderontwikkeld, ondemocratisch en onvrij is", zei de Taiwanese minister van Buitenlandse Zaken Chen Chien-jen vorige week. "Zolang hereniging de Taiwanezen geen beter leven in het vooruitzicht stelt, wil de meerderheid van de bevolking er niet aan", zegt ook Wan An-chia, de vice-voorzitter van de informele overleggroep met China. Hoogleraar Zhang, die vaak in Taiwan is geweest, is zich bewust van die weerstand. "Maar als we geen enkel sprankje hoop zouden hebben dat we Taiwan op den duur van het tegendeel kunnen overtuigen, dan zouden we toch niet geduldig blijven wachten?", zegt hij.

Recente ontwikkelingen in Hongkong en Macau boezemen geen vertrouwen in op het eiland. Recentelijk herriep de Raad van Hoger Beroep in Hongkong twee belangrijke beslissingen op het gebied van de mensenrechten, nadat het door China aangestelde bestuur van de stad Peking om inspraak had gevraagd. Een beslissing om Chinese migranten met een vestigingsvergunning in Hongkong het recht te geven hun kinderen uit China naar Hongkong te laten verhuizen, werd ingetrokken. Dat gebeurde ook met een uitspraak die de strafbaarheid van 'het onteren van de vlag' ongrondwettig verklaarde. En in Macau werden dit weekeinde maatregelen getroffen, nota bene nog onder Portugees bestuur, die onder Taiwanezen opnieuw de indruk moet hebben gewekt dat de hoge mate van autonomie die China zegt te garanderen een rekbaar begrip is. De politie van Macau lichtte vermeende aanhangers van de in China verboden religieuze beweging Falun Gong van hun hotelbed, uit vrees voor protesten, en wees hen uit naar Hongkong. Democratische activisten uit Hongkong kwamen de enclave niet eens in.

Volgens Catarina Mok Laimeng, documentairemaker en docent journalistiek aan de Universiteit van Macau, is de toekomst van Macau ongewis. "Taiwans terughoudendheid is terecht", zegt zij. Maar de onzekerheid voor Macau wijdt zij vooral aan de bevolking van Macau zelf. "De mensen hier zijn weinig zelfbewust, heel anders dan in Hongkong." In haar documentaire, 'De Cirkel van Stilte', probeert Mok de vraag te beantwoorden waarom de bevolking zo passief is. Maar de antwoorden die zij heeft gekregen zijn onbevredigend. De meeste mensen houden zich stil. "Een derde van de bevolking van Macau bestaat uit Chinese migranten die zich hier na 1980 hebben gevestigd. Zij geven niet om politiek. De rest van de bevolking is op de hand van China of doet zich zo voor en heeft geen kritiek."

Critici suggereren dat het nieuwe bestuur van Macau om die reden zijn nieuw verworven status als Speciaal Administratieve Zone met een hoge mate van autonomie op den duur zal verspelen. Volgens professor Zhang Haiping is dat evenwel uitgesloten. "Het is bekend dat de steun voor China in Macau breder is dan in Hongkong. Misschien vinden sommige mensen het model van 'één land, twee systemen' zelfs overbodig. Maar afschaffing daarvan kan pas na vijftig jaar", zegt hij. "Als ook maar enigszins met de formule wordt geknoeid, of op de autonomie wordt beknibbeld, dan verliezen we het vertrouwen van Taiwan voorgoed en kunnen we de totale hereniging van China voorlopig vergeten."

( a d v e r t e n t i e s )