Advocaten onderhandelen nog over de premie die topman Pieter Porsius van de Holland Media Groep meekrijgt, maar vertrekken zal hij. Bij het zwalkende televisiebedrijf laat Porsius vooral vijanden achter.
Door onze redacteuer JACO ALBERTS
HILVERSUM, 9 OKT. Met een Academy Award in zijn hand bedankte programmamaker Frits Barend twee weken geleden topman Pieter Porsius van de Holland Media Groep (HMG), het bedrijf achter de zenders RTL4, RT5 en Veronica. Porsius had Barend & Van Dorp ,,alle ruimte'' gegeven hun praatprogramma op de late avond bij RTL4 tot een succes te maken. Het bleef stil in de zaal.
Met zijn positieve oordeel over Porsius, wiens officiële vertrek ieder moment kan komen, is Barend binnen HMG een uitzondering. Porsius laat vooral vijanden achter bij het bedrijf waar hij sinds 1 januari 1998 als president-directeur de scepter zwaaide. Die erfenis dankt Porsius niet aan het feit dat hij in die periode louter verkeerde beslissingen nam, maar vooral aan de wijze waarop hij zijn beleid uitdroeg.
Bij het televisiebedrijf HMG moeten creatievelingen en technici door een deur en proberen de bloedgroepen Veronica en RTL4 in een soort vreedzame coëxistentie naast elkaar te leven. Op die ingewikkelde cultuur heeft de voormalige directeur van het facilitaire bedrijf NOB nooit vat gekregen. Begin dit jaar legde HMG-reclameverkoper Frank Eijken dat in Het Parool uit: ,,Pieter Porsius is econometrist en van huis uit gewend volgens strakke, strenge wiskundige lijnen te denken en te handelen. Dat de saneringen die Pieter doorvoert slechts moeizaam schijnen te lukken, komt doordat een medium als RTL geen gewone fabriek is. Er werken hier zeer mondige, cratieve en trotse mensen. Een bedrijf als HMG heeft naast een financiële structuur ook een ziel en inspiratie nodig.'' Een week later was Eijken vertrokken.
Eijken was niet de enige. In de era-Porsius was er sprake van een ware exodus van televisiemakers die, al dan niet gedwongen, de Hilversumse Franciscusweg verlieten. Directeuren als Tillieux en Oosterman, nieuwsman Rensen, artdirector Van de Berg en de ‘sterren' Robert ten Brink, Willibrord Frequin en Peter R. de Vries vormen slechts een willekeurige greep. In totaal vertrok als gevolg van de saneringen circa een kwart van de 600 medewerkers.
De noodzaak van die saneringen was voor Veronica-voorzitter Van der Reijden eind 1997 reden om zijn kennis Porsius naar voren te schuiven als nieuwe president-directeur. Porsius, voormalig directeur van een familiescheepswerf, had bij het NOB (het facilitair bedrijf voor de publieke omroepen) al een sterke kostenreductie doorgevoerd. Porsius trof ook bij HMG een bedrijf aan dat niet gewend was aan concurrentie, inefficiënt werkte en niet in staat bleek zich te verweren tegen de aanvallen van de veel beweeglijker concurrent SBS6.
Porsius duldde geen uitstel: het waterhoofd werd gesaneerd, het financiële beheer gestroomlijnd, en met enige hulp van boekhoudkundige trucs werd het resultaat van HMG opgeschroeft. Door zichzelf als de vijand te presenteren, wist hij zelfs de strijdende RTL- en Veronica-bloedgroepen iets dichter bij elkaar te brengen. Nog voor zijn aanstelling vonden de ontevredenen een willig oor bij de pers. Vooral het imago van Porsius als kille saneerder sprak tot de verbeelding. ‘Slagerij Porsius, voor al uw hak- en snijwerk', kopte het anders tamelijk genuanceerde dagblad Trouw.
De berichtgeving van het Algemeen Dagblad kreeg zelfs het karakter van een persoonlijke hetze van journalist Theo Gerritse tegen Porsius. ,,Voor de een ben ik een boeman, voor de ander een geniale tacticus. Persoonlijk glijdt dat langs mijn brede rug naar beneden'', zei Porsius vorig jaar in deze krant.
Dat gold niet voor zijn bazen, de aandeelhouders. Bestuursvoorzitter Sautter van CLT (65 procent van de aandelen in HMG) schrok van de Nederlandse reacties en zelfs Van der Reijden (Veronica met 35 procent) kwalificeerde het optreden van Porsius als ,,nogal rauw''. In plaats van de signalen van zijn superieuren serieus te nemen, overspeelde Porsius zijn hand. De president-directeur beloofde zijn aandeelhouders een winst van 75 miljoen gulden in het jaar 2000. Begin dit jaar riep hij vol trots dat hij twee jaar voor target al op 73 miljoen zat. De structurele problemen bij HMG nam hij echter niet weg. Veronica draaide financieel goed, maar de val van marktleider RTL4 bleek echter niet te stuiten.
Binnen de directie nam Porsius vorig jaar de verantwoordelijkheid voor de programmering van RTL4 op zijn schouders. Dat besteedde hij vervolgens uit aan televisieconsultant Bert van der Veer. ,,Maar overal stond zijn poot onder'', zoals een betrokkene het uitdrukt. ,,Als hij dat niet gedaan had, zou een ander nu aan de schandpaal zijn genageld.''
Bij RTL4 werd het roer drastisch omgegooid onder druk van adverteerders die het wat oudere kijkerspubliek beschouwden als ,,klinisch dood''. Die veranderden hun koopgedrag toch niet meer, zo is de redenering.
De kijkcijfers werden na de ingrepen in de programmering alleen maar slechter. De veranderingen werden weer teruggedraaid. ,,Het is te rigoreus aangepakt'', zegt concurrent Fons van Westerloo van SBS6 en Net5 over die ingrepen: ,,Je moet dat doen als een sluipmoordenaar, programmaatje voor programmaatje. Anders krijg je kortsluiting met de kijker.'' Voor de aandeelhouders was het bovendien even slikken toen bleek dat Van der Veer (en dus Porsius) bij de ‘vernieuwingsoperaties' het afgesproken budget met 30 tot 35 miljoen gulden had overschreden. In juni besloot grootaandeelhouder Sautter een eigen man naast Porsius te benoemen. De komst van Marc Fortems had een teken voor Porsius kunnen zijn. Inmiddels ondervond Porsius steeds meer hinder van een ernstige ziekte. Volgens betrokkenen klampte Porsius zich daardoor extra vast aan zijn positie.
Porsius laat een bedrijf achter dat intern nog steeds in chaos verkeert. Zo is het volgens marktkenners onbegrijpelijk dat Veronica de populaire realitysoap Big Brother kan programmeren op hetzelfde tijdstip als Goede Tijden, Slechte Tijden van zusterzender RTL4. De identiteitscrisis bij RTL4 brengt directeuren en programmamakers tot wanhoop. Openlijk wordt al gespeculeerd op een alleingang van Veronica. Een nieuwe topman is nog niet zo makkelijk gevonden. De aandeelhouders liggen daar naar verluidt nu al over in de clinch. Natuurlijk kan er opnieuw iemand van buiten aangetrokken worden. Met het oog op de recente ervaringen is het de vraag of dat gebeurt. Directeur Fortems is een Luxemburger, en niet acceptabel voor Veronica. Programmadirecteur Unico Glorie komt van Veronica en is bovendien te jong. Blijft over: commerciële man Dick van der Graaf.
9 OKTOBER 1999