NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

NAVO-chef Solana werkt vandaag voor het laatst bij de NAVO. Hij wordt hoofd van Europa's veiligheidsbeleid. Een ontmoeting in zijn laatste hectische uren.

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER
BRUSSEL, 6 OKT. De zilvergrijze gepantserde Mercedes 600 van NAVO-chef Javier Solana zoeft met 160 kilometer per uur over de rijksweg door het Zoniënwoud naar Sint- Genesius-Rode, even buiten Brussel. Zwaailicht aan, bodyguard met oorbekabeling naast de chauffeur en achter ons een volgauto die moeiteloos aankleeft. Ander verkeer hier in de bossen wijkt schrikachtig uit voor het aanstormende gevaarte (geschatte nieuwwaarde: zes ton), waarvan de portieren als kluisdeuren dichtvallen.

Vandaag is de laatste werkdag van Solana (57) als secretaris-generaal van de NAVO, en ook nu verkeert de Spanjaard nog in tijdnood: hij is veertig minuten te laat voor de wekelijkse ambassadeurslunch op dinsdag, die dit keer wordt gegeven in de residentie van de Turkse NAVO-vertegenwoordiger.

Ontspannen hangend over de lederen leuning op de achterbank leest Solana nog snel enkele beige kaartjes met het opschrift NATO Confidential, bijeengebonden met een sierlijk rood koordje. Het zijn wat kernpunten die hij straks, aan tafel met de ambassadeurs, zal uitspreken over de relatie NAVO-Rusland. " Daarin zijn spanningen ontstaan door het conflict in Kosovo. Maar we zijn nu bezig die volledig te herstellen in onze NAVO-Rusland-raad", zegt Solana. Hij werd als secretaris-generaal van de NAVO aangesteld in december 1995. Over twee weken begint hij in zijn nieuwe baan: Chef Buitenland van Europa. Solana wordt de hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands en veiligheidsbeleid van de Europese Unie. In deze nieuw geschapen functie moet hij als secretaris-generaal van de Raad van EU-ministers van Buitenlandse Zaken proberen een einde te maken aan Europa's verdeeldheid en onmacht zoals in Bosnië en Kosovo.

De behoedzame consensusbouwer, die er in Kosovo in slaagde negentien NAVO-bondgenoten bijeen te houden tijdens de eerste oorlog van de alliantie, mag straks proberen vijftien EU-lidstaten, waaronder vier neutrale landen, achter één Europees veiligheidsbeleid te krijgen. Hij heeft er vertrouwen in: "Ik ben een Euro-positivist. Ik zal een coördinator zijn, net als bij de NAVO. Bij het bouwen van consensus, gericht op vooruitgang, niet op verlamming."

In zijn auto gaat op de Route de Mons St. Jean plotseling de beveiligde telefoon: president Kiro Gligorov van Macedonië aan de lijn. "Hello mister president, how are you? This is Javier Solana", opent de NAVO-chef joviaal. Solana heeft Gligorov laten bellen om hem te bedanken voor al zijn " samenwerking, vriendschap en belangrijke gesprekken" mede over Kosovo - en zegt dat hij die graag zal voortzetten in zijn nieuwe baan. "Aarzel niet mij te bellen. Ik zal u al mijn telefoonnummers geven", zegt Solana tot slot.

NAVO-chef Solana, vandaag voor het laatst bij de alliantie, blikt tevreden terug op het NAVO-optreden in Kosovo. Met vertrouwen kijkt hij uit naar zijn nieuwe post als hoofd van Europa's veiligheidsbeleid.

Door onze redacteur ROBERT VAN DE ROER

BRUSSEL, 6 OKT. Nog herstellend van een rugoperatie neemt NAVO- secretaris-generaal Javier Solana plaats in een hoge stoel in zijn kamer op het hoofdkwartier in Brussel. Hij kijkt gedreven terug op een "groot jaar voor de NAVO" en verdedigt zich fel tegen elke kritiek. Met optimisme blikt hij vooruit naar zijn nieuwe sleutelpositie in Europa, als chef van Europa's buitenlands en veiligheidsbeleid. Het gesprek met Solana - van huis uit een theoretisch fysicus waaraan hij naar eigen zeggen "een georganiseerde geest" ontleent - wordt later wegens tijdnood voortgezet in zijn dienstauto.

U bent nu hoofd van de machtigste alliantie in het Westen, maar straks wordt u hoofd van de 'lame duck' van het buitenlands beleid in Europa, de EU.

Meteen ernstig: "Europa moet een belangrijkere rol gaan spelen. Het Verdrag van Amsterdam toont een nieuwe politieke wil en vastbeslotenheid bij de Europese leiders om uitrusting en middelen te mobiliseren voor buitenlands en veiligheidsbeleid. Ik zal proberen als katalysator van de verschillende landen en instituties van de EU te werken om een solider, zichtbaarder en doelmatiger beleid te scheppen."

Wat zijn voor u de lessen van Kosovo?

"De NAVO is het laatste jaar in staat gebleken zich aan te passen aan nieuwe missies. Bosnië en Kosovo zijn twee voorbeelden. In Bosnië hebben wij in zeer korte tijd 60.000 man gestationeerd om het vredesakkoord uit te voeren en de situatie te stabiliseren. Ook in Kosovo zijn we onze verplichting nagekomen. De les voor de NAVO is dat wij ons voorbereid hebben om de nieuwe uitdagingen na de Koude Oorlog aan te gaan. De NAVO heeft het in het algemeen zeer goed gedaan, in Bosnië en Kosovo."

Europa heeft zich in beide gevallen nogal machteloos en verdeeld getoond.

"Wij hebben nu in Bosnië 30.000 troepen, en ongeveer evenveel in Kosovo. Negentig of tachtig procent daarvan zijn Europeanen. Dus laten we daar niet licht over doen. Maar er bestaat geen twijfel over dat tijdens de oorlog de Amerikaanse betrokkenheid meer dan zestig procent was. En daar moet Europa lering uit trekken."

Ontkent u dat Europa machteloos en verdeeld is bij het beëindigen van conflicten?

"Dat zou ik niet willen zeggen. We moeten ons vermogen en onze troepen aanpassen en onze politieke activiteiten beter coördineren. Maar die les zijn alle regeringen bereid te trekken. De Europese landen hebben dezelfde belangen. "

Anderhalf jaar geleden, bij het begin van Kosovo, bestond grote verdeeldheid tussen Frankrijk en Italië enerzijds en Groot- Brittannië anderzijds hoe Milosevic moest worden aangepakt.

"Okay, maar toch niet zulke grote verdeeldheid. Er zijn verschillende historische en culturele verhoudingen, en dat willen we nu samenbrengen. Net zoals we dat met de Europese munt hebben gedaan. Vijf, tien jaar geleden had niemand gedacht dat we een gemeenschappelijke munt zouden hebben. Tot nu toe had de EU nog geen beslissingen genomen om beter om te gaan met buitenlands beleid, maar dat betekent nog niet dat de EU niet daartoe in staat is. Zij zal daartoe in staat zijn!"

Europese leiders zeggen voortdurend dat zij een vrij, democratisch en onverdeeld Europa willen bouwen. Maar als het op daden aankomt, zijn ze bang om van één dictator 'in het hart van Europa' af te komen.

"Ze zijn niet bang. Ze zijn heel ver gegaan, om de gevolgen van die dictatuur te beperken. Ze hebben geweld gebruikt, en dat is het laatste middel. Dat laatste middel is gebruikt om de zieligste mensen in Europa te verdedigen in Kosovo. En ons doel was niet het regime van Milosevic met geweld omver werpen. Dat regime moet worden gewijzigd met politieke middelen, en door de mensen van Servië. Wij probeerden de etnische zuiveringen te vermijden."

Was er sprake van uitstekend Europees leiderschap dan?

"Ja, en ik ben er zeer trots op."

Hoe legt u dat uit tegenover de meer dan 10.000 mensen die zijn vermoord en de 900.000 die Kosovo zijn uitgezet? Denkt u dat zij het ook uitstekend leiderschap vonden?

Weifelend: "Ehh...dit is een echte beschuldigende vraag."

Dit is het echte leven.

"Oh zeker, dit is het echte leven. Maar hoeveel mensen er ook gestorven zijn, het belangrijkste is dat wij met de bombardementen de etnische zuiveringen hebben gestopt. Ik heb zelf de mensen gezien in de vluchtelingenkampen en een maand later in hun huizen in Pristina. Ik weet hoe ze over mij denken als ik daar ben. Ze denken: dit is het gezicht dat hen kon laten terugkeren. Natuurlijk is de wereld niet perfect, maar wij hebben gedaan wat wij konden. De oorlog is gewonnen door degenen die de waarden verdedigden dat etnische zuiveringen in Europa niet geaccepteerd worden. Het is een overwinning voor waarden, niet voor een organisatie."

Maar geen overwinning voor de mensen van Kosovo.

"De mensen van Kosovo zijn ook bevrijd."

U ziet ze niet als verliezers?

"Nee, helemaal niet."

En de doden en verjaagden dan?

"Mensen zijn helaas vermoord, ja. We konden al dat doden op zoveel plaatsen niet voorkomen."

Was de eerste reactie op 'Kosovo' niet een herhaling van Bosnië? Verdeeldheid tussen Europa en de VS, Russische tegenwerking, zachte sancties, niet-uitgevoerde of uitgestelde NAVO-ultimata...

Na enkele tussentijdse uitroepen met 'Nee, nee' zegt hij nu: "Ik ontken dat! Dit is niet waar. Ik heb Bosnië meegemaakt als minister van Buitenlandse Zaken. Die oorlog startte in 1991, en de echte actie van de internationale gemeenschap kwam in 1995. Kosovo begon begin 1998 en we traden op in 1999, nadat alle onderhandelingen [in Rambouillet] zich in zeer korte tijd hadden afgespeeld. Er was niet die verdeeldheid tussen Europeanen en de Amerikanen, zoals we die tussen 1991 en 1995 hadden meegemaakt. Wij hebben wel degelijk lessen geleerd uit Bosnië, en het nu beter gedaan."

Critici zeggen dat de NAVO de Kosovo-oorlog werd ingezogen door het ultimatum van Rambouillet aan Milosevic: onderhandelen of je wordt gebombardeerd. Dit zou een beleid van paniek en wanhoop hebben veroorzaakt.

"Daar ben ik het niet mee eens. Wij kwamen pas in actie toen alle diplomatieke middelen waren uitgeput."

Maar kennelijk werkte dit ene scenario, de luchtcampagne, niet. Na ruim twee maanden besprak president Clinton serieus in eigen kring de grondoperatie, de dag voordat Milosevic door de knieën ging.

"Daar weet ik niets van. De plannen voor alle mogelijke eventualiteiten lagen klaar, alleen de politieke beslissing was niet genomen."

Critici zeggen dat de NAVO de oorlog op de verkeerde plaats uitvocht: in plaats van Servië te bombarderen, had de NAVO de Kosovaren op de grond moeten bevrijden. Met grondtroepen.

"Wij deden wat militair kon worden gedaan. Als je grondtroepen wil introduceren in Servië, zul je eerst een luchtcampagne moeten doen. Als het nodig zou zijn geweest om op de grond op te treden, hadden de landen dat wel gedaan. Maar grondtroepen waren niet nodig. Milosevic gaf toe vóór enige noodzaak van een grondoperatie."

Maar de schade was intussen groot. En nu zit de wereldgemeenschap ook nog met een protectoraat in Kosovo opgescheept.

"Wat hadden we dan moeten doen? Mensen die beweren dat we grondtroepen hadden moeten sturen, voordat we de luchtcampagne begonnen, zijn gek! Dat zal elke generaal u bevestigen."

Het eerste doel van de NAVO-campagne was: het tegenhouden van het Servische geweld. Dat is niet gelukt.

"We deden wat we konden, met de middelen die we hadden. We zijn niet omnipotent. De NAVO is wat de lidstaten zijn, niet meer dan dat."

Geeft u toe dat er niet genoeg cohesie bestond in de alliantie om meer te doen?

"Nee. Ik geef wel toe dat de kracht van de alliantie niet haar militaire macht is. Die kracht is dat het democratische lidstaten zijn, die naar hun parlementen moeten gaan en rekenschap moeten afleggen. En dat is de beste garantie dat deze alliantie nooit een stommiteit zal begaan."

De Amerikaanse senator Biden heeft ergens in mei aan president Clinton gevraagd waarom hij geen grondtroepen stuurde, waarop Clinton had geantwoord: , ,Jij hebt geen idee hoe delicaat de balans in de NAVO nu is."

"Dat is waar. De NAVO, met inbegrip van de Verenigde Staten, was niet bereid om grondtroepen te sturen."

Milosevic zit er nog steeds. Wat gaat u daar in uw nieuwe functie aan doen?

"Doorgaan met hetzelfde: mijn best proberen te doen dat de bevolking van Servië van Milosevic afkomt. Die man past niet in Europa." Solana breekt het gesprek af. De volgende gasten staan voor de deur. Hij besluit even later verder te praten in de auto op weg naar de Turkse ambassadeur. Hij beent zijn kamer uit op weg naar zijn auto. Half meespurtend fluisteren zijn woordvoerder Jamie Shea en een beveiligingsbeambte hem nog wat in over het verdere programma van de dag. Haast is alledaagse routine geworden voor Solana. De acceleraties van zijn chauffeur laten hem onberoerd.

Een van de lessen van Kosovo is dat Europa weinig zonder Amerika kan.

"Een van die lessen is dat de Europeanen voor bepaalde zaken geen eigen middelen hebben. Daarom is het belangrijk dat we de transatlantische koppeling behouden. Maar tegelijkertijd is het belangrijk dat de Europeanen zelf sterker optreden."

U wordt de baas van de Europese Veiligheids- en Defensie-Identiteit, maar er is geen geld voor zoiets als een Europees leger.

"Dit is een besluit dat de regeringen zullen moeten nemen. Sommige landen zullen hun troepen moeten aanpassen aan de moderne tijd. Nu is hun territoriale defensie het belangrijkst. Maar de noden zitten nu mogelijk in de projectie van geweld buiten hun landsgrenzen. Dat vergt een omslag van de gewapende troepen, waaraan wordt gewerkt. We hebben tevens transport voor die soldaten en het materieel nodig en zeer verfijnde communicatieapparatuur. Dit is niet extreem duur. Het zal een herstructurering van de uitgaven vergen, misschien iets meer geld. "

Vreest u geen overlapping met het werk van de Europese Commissie, waar ook voorzitter Prodi en commissarissen als Patten en Lamy zich bezighouden met buitenlands beleid?

"Europa heeft instituties met eigen verantwoordelijkheden. De leiders hebben besloten een nieuwe figuur aan te stellen voor buitenlands- en veiligheidsbeleid. Ik zal met vele anderen moeten samenwerken. Het plezierige voordeel is dat ik Prodi, Patten en Lamy zeer goed ken. Van mij zult u geen krachtmeting zien. Ik wil alleen maar problemen oplossen."

Uw vrouw en zoon wonen in Madrid, uw dochter in New York, en u in Brussel. Bent u niet eenzaam hier?

Verbaasd: "Nee, want ik reis de hele tijd. En in het weekend ben ik in Madrid of zij komen naar Brussel. Veel mensen leven zo..."

Dat klinkt zakelijk voor iemand die zeer emotioneel kan zijn. Toen de Amerikaanse plaatsvervangend minister Talbott bij de NAVO meldde dat een diplomatieke overeenkomst in zicht was voor Kosovo, sprongen de tranen bij u in de ogen.

Solana knikt verlegen, terwijl zijn auto na een kronkeltocht door het Zoniënwoud tot stilstand komt voor de residentie van de Turkse ambassadeur: " Ja, ja. Ik probeer mijn emoties niet te verbergen. Ik ben recht door zee..."

( a d v e r t e n t i e s )