NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Wegens de vele herdenkingen zijn juli en augustus nauwelijks bruikbaar om te werken aan een oplossing van het probleem-Cyprus. Maar in de herfst moet het er weer van komen, hoewel de Turken nauwelijks enthousiast zijn.

Door F.G. VAN HASSELT

ATHENE, 15 JULI. Er is deze maand weer verpletterend veel te herdenken op en rondom Cyprus, rouwend dan wel feestelijk. Vandaag is het 25 jaar geleden dat de Griekse kolonelsjunta de Cyprische president, aartsbisschop Makarios, ten val bracht en de 'Turkenhater' Nikos Sampson in het zadel hielp (voor acht dagen). Dit leidde vijf dagen later tot een inval van de Turkse troepen die de volgende maand 37 procent van het eiland onder hun controle brachten. In Griekenland, maar ook in Grieks- Cyprus, was intussen de democratie hersteld.

Omdat het allemaal een kwart eeuw geleden is wordt er nog meer aandacht aan besteed dan gewoonlijk al het geval is. De Cyprische president Kliridis ontvangt voor het eerst tegelijk de ambassadeurs van de vijf permanente lidstaten van de Veiligheidsraad om hen op het 'onhoudbare' van de situatie te wijzen - deze Raad heeft immers talloze resoluties aangenomen waarin werd aangedrongen op het vertrek van de Turkse militairen, nog altijd 30.000 35.000. En de Turkse premier Ecevit, die ook regeringsleider was tijdens de twee Turkse interventies in juli en augustus 1974, arriveert op 21 juli om zich nog eens te laten toejuichen. De julimaand en ook augustus zijn elk jaar weer onbruikbaar voor plannen in de richting van 'oplossing' van het probleem-Cyprus. Maar men speculeert nu weer over de herfst. Het is niet echt opgevallen, maar de G-8 hebben hun laatste vergadering in Berlijn niet alleen aan Kosovo gewijd, maar in de tijd die nog over was ook over Cyprus gesproken. Ze willen hun gewicht in de schaal leggen om VN-secretaris- generaal Kofi Annan te laten slagen in een poging om de Grieks- en Turks-Cyprische leiders, Kliridis en Denktas, in oktober weer bij elkaar te krijgen. Zulke bijeenkomsten hebben nog nooit iets opgeleverd.

In Griekenland en Grieks-Cyprus is het initiatief om verscheidene redenen toegejuicht. De Grieken hadden altijd al de Sovjet-Unie, en later Rusland, willen betrekken bij bemoeienissen met het probleem- Cyprus. Ook de formulering van de 'Acht' wordt gewaardeerd. Men zou 'zonder voorwaarden vooraf' weer aan de conferentietafel moeten plaatsnemen, en ook 'met inachtneming van alle voorgaande VN- resoluties'.

Om diezelfde redenen is het initiatief bij de Turken in Ankara en Nicosia bijzonder slecht ontvangen. Denktas liet duidelijk blijken zo'n uitnodiging niet te zullen aannemen. Zowel in de eigen sector als bij de Grieken verwekte de Turks-Cyprische leider enige deining met zijn dubbelzinnige uitspraak dat "de enige Cyprioten op het eiland de ezels zijn" (alle anderen zijn Grieken dan wel Turken, bedoelde hij).

Maar de kern van de Turkse argumenten wordt, de laatste tijd ook door premier Ecevit, steeds bouder uitgesproken: er hóéft niet meer naar een oplossing te worden gezocht, want het probleem-Cyprus ís al opgelost. Gewacht moet nog slechts worden op een internationale bevestiging daarvan, in de vorm van erkenning van de Turkse Republiek Noord-Cyprus. De Turken menen steeds meer verschijnselen te ontwaren die moeten bevestigen dat de tijd in hun voordeel werkt. De laatste islamitische statenconferentie in Burkina Faso is dichter gekomen bij een erkenning van een Turks-Cyprische 'entiteit', hetgeen optimistisch kan worden geïnterpreteerd als de laatste stap vóór staatkundige erkenning. En de Turkssprekende republieken die vroeger tot de Sovjet-Unie behoorden gaan hun achtste vergadering houden in Turks Nicosia.

Maar ook de Grieken zien redenen voor enige optimisme, en wel wegens het toenemend voorbehoud dat Europa ten opzichte van Turkije vertoont. En dan speciaal de Raad van Europa. Deze stelde zich niet alleen zeer kritisch op na de terdoodveroordeling van PKK-leider Öcalan, hij is ook in toenemende mate geïrriteerd door Ankara's weigering zich iets aan te trekken van de 'herstelbetalingen' die Turkije zal moeten uitkeren aan Grieks-Cyprische burgers die in 1974 zijn verdreven. De 'testcase' van de Grieks-Cyprische Titina Loïzidou, die in Straatsburg een vergoeding van ruim anderhalf miljoen gulden is toegewezen voor wat zij in haar woonplaats Kyrenia is kwijtgeraakt, duurt nu al bijna twee jaar. En er komt jaarlijks acht procent bij ...

Waarnemers geloven dat binnenkort zelfs op Turkse bezittingen in het buitenland, bijvoorbeeld vliegtuigen, beslag kan worden gelegd en vooral, dat de hele affaire tot uitzetting van Turkije uit de Raad van Europa zou kunnen leiden, naar het voorbeeld van het Griekenland van de kolonels in 1969. Daar komt nog iets bij. Als van Turkse zijde wordt gezegd dat de kwestie-Cyprus al is opgelost, wordt waarschijnlijk het 'Europagevoel' van veel Turks-Cyprioten onderschat. Dat Denktas 'zijn' Cyprus buiten de EU wil houden, zit een niet te onderschatten hoeveelheid Turks-Cyprioten dwars.

Een nieuw Turks-Cyprisch oppositieblad, dat de veelzeggende naam 'Avrupa' draagt, doet veel van zich spreken. Het bevatte vorige maand, als reactie op Ecevits verklaring dat er nu al 25 jaar 'rust en vrede' op Cyprus heerst, als open brief een hartenkreet van kroniekschrijver Sener Levent: "U komt uit Turkije en leeft daar. Wij zijn Cyprioten en wij leven hier. Alleen wij kunnen beoordelen of hier rust en vrede heersen."

In een eerder opmerkelijk stuk had Levent al 20 redenen opgesomd om Turkije "dankbaar" te zijn. Maar dat was allemaal sarcastisch bedoeld.

( a d v e r t e n t i e s )