NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De halsstarrige houding van de unionisten van David Trimble in het Ierse vredesproces is een stap terug. Maar of ze álle schuld dragen is nog maar zeer de vraag.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

LONDEN, 15 JUlI. David Trimble, leider van de grootste protestantse partij in Noord-Ierland, kreeg in oktober vorig jaar de Nobelprijs voor de Vrede. Zijn eerste reactie, vergezeld van zijn schichtige lachje, was dat het daarvoor "misschien nog wat vroeg" was. Dat had hij goed gezien. Trimble had de vrede gisteren kunnen bezegelen door in een regering met het katholieke Sinn Féin te stappen. In plaats daarvan haalde hij een oude eis uit de kast: no guns, no government; het verboden Ierse Republikeinse Leger (IRA), de gewapende tak van Sinn Féin, moet eerst wapens inleveren vóór er samen geregeerd kan worden. Wat "een stap in het donker" maar ook een stap vooruit had kunnen zijn, werd zo een stap terug. Tot vóór het Goede Vrijdag-akkoord om precies te zijn, waarvoor Trimble zijn prijs kreeg, en dat die eis zorgvuldig vermijdt.

Dat Trimble met zijn nieuwe halsstarrigheid schuld draagt aan het nieuwste uitstel van vrede, is zeker. Of hij álle schuld draagt, zoals zijn politieke tegenspelers beweren, en enkele zeer bittere Britse commentaren, is de vraag. De IRA, in het bezit van de meeste wapens, houdt zich aan een staakt-het-vuren, maar als het één symbolische kogel had ingeleverd bij de internationale ontwapeningscommissie, was dat het startschot geweest voor een gemengd zelfbestuur. Het is niet gebeurd, omdat dat in republikeinse ogen gelijk staat aan capitulatie. Zelfs een verklaring van goede wil door de IRA, waarom Trimble eerder deze maand bijna heeft gesmeekt, is er niet gekomen.

Dát de IRA zou ontwapenen als de regering eenmaal was begonnen, moest blijken uit de ongestaafde verzekering door de Britse regering en uit vage toezeggingen van Sinn Féin, de partij die bij eerdere gelegenheden steeds heeft volgehouden juist niet voor of namens de IRA te kunnen spreken. Wanneer Trimble zondag als premier van het Noord- Ierse zelfbestuur achter de regeringstafel was gaan zitten, was het wel degelijk met politieke tegenstanders die een tot de tanden gewapend privéleger achter de hand hielden. Dat hij die gok nu niet heeft willen nemen, is misschien een historische vergissing, maar het was toch een gok gebleven. Gerry Adams, Sinn Féin-chef en voormalig IRA- officier, raast en blaast nu, maar heeft met zijn eigen halsstarrigheid voorlopig net zo misgegokt.

Premier Blair en zijn minister voor Noord-Ierland, Mo Mowlam, hebben ook reden voor zelfonderzoek. Deze week joegen ze de noodwet die het Noord- Iers zelfbestuur mogelijk moest maken door het parlement, zonder ook maar één amendement in te bouwen waarom Trimble, die ook een zetel in Westminster heeft, vroeg. Na de protestantse Noord-Ieren zo in de gordijnen gejaagd te hebben, haalde Blair gisteren bakzeil en zei de wet alsnog te willen uitbreiden met een stappenplan voor ontwapening tot aan de voltooiing daarvan, in mei 2000, precies wat Trimble had geëist. De schutterende wetgeving, de timing van zijn diplomatieke offensief in het explosieve protestantse marsseizoen en meer wishful thinking dan substantie hebben Blairs leiderschap in Noord-Ierland een gevoelige deuk bezorgd.

En de geweldloze nationalisten, de katholieke SDLP van Trimble's mede- Nobel-laureaat John Hume, mogen eveneens de hand in eigen boezem steken. Hume weigerde deze week bij voortduring te zeggen of hij met Trimble verder wil regeren zonder Sinn Féin, als de IRA niet ontwapent. Hume, die eerder steeds heeft geëist dat er "geen wapens op of onder tafel" horen, heeft Trimble zo het gevoel bezorgd dat hij in de kou stond.

Hoe nu verder? Deze wateren zijn "nog niet in kaart gebracht", zei Blairs woordvoerder gisteren. In theorie kan Londen Trimble zijn kandidaat-premierschap ontnemen en een nationalistische minderheidsregering vormen die de bevoegdheden van Westminster volgens plan overneemt. Behalve Gerry Adams zou ieder ander dat als een oorlogsverklaring uitleggen. Aan het theoretische andere uiteinde kan het Goede Vrijdag-akkoord worden ontbonden, inclusief alle regelingen en instellingen buiten de ontwapeningskwestie die wel tot stand zijn gebracht. Die prijs is hoog. De praktijk lijkt dus te worden wat hij al een paar jaar is: een denkpauze en dan verder improviseren. Of de standpunten na de zomer anders liggen, valt te betwijfelen. De politici hebben daarmee nog een gok genomen: dat ongeregelde terroristen het politieke vacuum niet met geweld vullen.

( a d v e r t e n t i e s )