NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

EDO DIJKSTERHUIS
Aan films over de Tweede Wereldoorlog is geen gebrek. Het gros ervan houdt zich echter aan de regels van de actiefilm en beperkt zich tot het in beeld brengen van veldslagen met spectaculaire explosies en grootschalige troepenbewegingen. Geallieerden en Duitsers worden tegenover elkaar gezet als belichamingen van heldhaftigheid versus het ultieme kwaad.

Slechts enkele films onthouden zich van een dergelijke platte stereotypering en belichten de oorlog als een crisissituatie waarin goed en kwaad moeilijker te ontwaren zijn dan menselijke ellende. De zesdelige Duits-Amerikaanse serie Das Boot, waarvan vanavond het eerste deel wordt uitgezonden, is daar een goed voorbeeld van.

In de serie, die diende als basis voor de gelijknamige film, wordt de oorlog vernauwd tot het perspectief van de bemanning van een Duitse onderzeeër. Regisseur Wolfgang Petersen sloot met zijn onderwerpkeuze iedere kans op triomfalisme al uit. In tegenstelling tot de Luftwaffe, de infanterie en de tankbataljons, was de Duitse marine weinig succesvol tijdens de Tweede Wereldoorlog. Niet opgewassen tegen de overmacht van de Britse marine, vond driekwart van de 40.000 opvarenden van de zogenaamde U-Boots de dood op zee.

Das Boot begint in 1941 op de avond voordat de U-96 uitvaart voor een patrouille op de Noordzee. De bemanning drinkt zich moed in, zingt uit volle borst cabaretliederen en de avond eindigt in een grimmige, dronken chaos. Maar deze chaos is nog niets vergeleken met het neurotische leven aan boord van de onderzeeër. De matrozen zitten in benauwend kleine ruimtes, doden de tijd met het schrijven van brieven die nooit aan zullen komen, delen met z'n vijftigen één wc en slapen om beurten in krappe stapelbedden.

Das Boot schotelt de kijker geen massale zeeslagen voor, maar dompelt hem onder in de claustrofobische onderzeese wereld waar angst en onzekerheid domineren. Overvloedig zwetend, ongewassen en met bleke, ongeschoren koppen zit de bemanning van de U-96 opgesloten tussen de ijzeren wanden die vervaarlijk kraken als er te diep gedoken wordt. Verveling, gebrek aan privacy en een gevoel van overbodigheid zijn reëlere vijanden dan de Britse marine.

De beklemming van het geïsoleerde leven in de U-Boot wordt zo treffend weergegeven dat je als kijker al snel zelf het zweet van het voorhoofd wrijft en moeilijk gaat ademhalen. Het kat-en-muisspel dat de kapitein speelt met de Britse oorlogsbodems is zenuwslopend. De aanwezigheid van de geallieerde tegenspelers is beperkt tot het spookachtige geluid van de sonar en de onvermijdelijke explosies van dieptebommen. De Duitsers leveren slag met goeddeels onzichtbare vijanden.

Meer dan een oorlogsfilm is Das Boot een donker psychologisch drama. Het decor van de oorlog en de isolatie van de manschappen zet de verhoudingen tussen de personages op scherp. De spanning in de krappe ruimte stijgt en de bemanning levert slag met het grauwe zeewater dat de steeds meer gehavende boot binnensijpelt. Het heldendom van de bemanning is niet gelegen in geslaagde oorlogsvoering, maar puur en alleen in hun wanhopige pogingen de oorlogswaanzin te overleven. Maar Das Boot biedt zelfs niet het beetje ademruimte van een relatief happy einde; de waanzin wint uiteindelijk.

Das Boot, deel één van een zesdelige miniserie, SBS6, 20.30-21.25u.