NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Prinses Juliana wordt vrijdag negentig jaar. RTL4 zendt een "onthullende' documentaire uit over haar "bewogen' leven.

ANNA VISSER

,,Bent u weleens in mijn huis geweest?" De aangesprokene, Guusje Morriën, schudde nee.

,,Vindt u het leuk als ik u dan rondleid?" ,,Graag, Majesteit." ,,Volgt u mij maar" , sprak koningin Juliana en er volgde een uitgebreide rondleiding in het Paleis op de Dam in Amsterdam waar zojuist een letterkundige onderscheiding was uitgereikt. Een aantal schrijvers was aan Majesteit voorgesteld, de receptie was in volle gang, dus ze kon er wel even tussen uit.

Guusje Morriën, partner van de schrijver Adraan Morriën, was onder de indruk van het schoons dat ze zag. En ze kreeg een brainwave.

,,Majesteit, wat denkt u, zou hier het boekenbal een keer kunnen plaatsvinden?" Juliana keek haar vragend aan. Ze herinnerde zich dat enige tijd eerder, begin jaren '60, tijdens een boekenbal in het Concertgebouw, de aanwezigen niet met elkaar maar met de kroonluchters en andere voorwerpen hadden gedanst. ,,Denkt u dat deze kroonluchters dat overleven?"

Beiden schoten in de lach. Het is er nooit van gekomen.

Lachen kon je met de Majesteit, die later "mevrouw' werd. ,,Meneer Schierbeek, u moet veel spinazie blijven eten", zei ze op een ander boekenbal tegen de schrijver Bert Schierbeek die, nadat hij aan haar was voorgesteld, zich beklaagde over de miserabele financiële leefomstandigheden van menige schrijver.

,,Moet ik dan zeggen dat Heineken het beste bier is?", sneerde ze naar de oud-directeur van Heineken en later minister van Buitenlandse Zaken D.U. Stikker toen kritiek werd geuit op de pacifistisch getinte toespraken die zij tijdens haar rondreis door de Verenigde Staten en Canada hield.

Dat was in 1952. De Koude Oorlog, de tegenstelling tussen het communistische Rusland en het vrije Westen stond geen pleidooien voor vreedzame coëxistentie toe, vonden velen - onder wie haar echtgenoot. Als oprechte Atlanticus kon prins Bernhard zich allengs minder vinden in de opvattingen van zijn vrouw over de buitenlandse politiek. Hij vermoedde daarachter de hand van de gebedsgenezers Greet Hofmans, die door koningin en prins in 1948 te hulp was geroepen in verband met een ernstige oogafwijking van prinses Marijke. Na een paar aanvaringen wees Bernhard in 1950 Greet Hofmans de deur, maar het zou tot augustus 1956 duren eer Juliana de relatie met deze vrouw verbrak.

Dat gebeurde nadat een "commissie van drie' onderzoek had verricht naar berichten in de buitenlandse pers over moeilijkheden ten paleize waar zich twee kampen zouden heben gevormd - het ene rond Juliana, het andere rond Bernhard. ,,Ze heeft haar gehele leven onder de Greet Hofmans-affaire geleden", zegt de journalist W. Oltmans in Juliana: 90 bewogen jaren. Deze RTL4- documentaire biedt een "onthullende kijk op het leven van de oud-vorstin', aldus het persbericht - maar er wordt helemaal niets onthuld. Archiefbeelden worden afgewisseld door commentaar van onder anderen royalty- watchers, die echter niet meer weten te vertellen dan wat allang bekend is: haar studietijd in Leiden, de verwoede pogingen van koningin Wilhelmina een geschikte partner voor haar dochter te vinden, verloving, huwelijk, oorlogsjaren, inhuldiging in 1948, Greet Hofmans-affaire, huwelijk van haar kinderen, Lockheed-affaire, inhuldiging van Beatrix op die roerige 30 april in 1980. Heute Abend nichts neues.

Het is natuurlijk ook geen geringe klus om een documentaire te maken over de oud-vorstin over wie vrijwel alles is gezegd. In plaats van te kiezen voor archiefbeelden plus commentaar zou een andere aanpak onderhoudender televisie hebben opgeleverd: een documentaire over de veranderde Nederlandse samenleving in de afgelopen 90 jaar en hoe die samenleving en het koningshuis zich tot elkaar verhouden c.q. hebben verhouden.

De overtuiging van velen dat de monarchie anno 1999 nog steeds een conditio sine qua non is, laat onverlet dat discussies over plaats en invulling van het koningschap niet angstvallig vermeden moeten worden.

Het is natuurlijk aardig om oud-premier Van Agt te horen vertellen over zijn eerste ontmoeting met koning Juliana, in 1971, toen het kabinet-Biesheuvel zijn opwachting maakte ten paleize. Van Agt was toen minister van Justitie. ,,Ze sprak ons moederlijk toe en hielp ons over onze nervositeit heen."

Precies twintig jaar eerder, in 1951, had ze al blijk gegeven over die kwaliteit te beschikken. Het eerste kabinet-Drees had zijn ontslag ingediend en koningin Juliana vroeg de demissionaire minister van Buitenlandse Zaken, Stikker, om als informateur op te treden. Die aarzelde. Hij probeerde Juliana ervan te overtuigen dat hij niet de juiste persoon was om te onderzoeken of het kabinet weer verder kon. Op haar beurt pakte Juliana pen en briefkaart en schreef Stikker de bemoedigende woorden: ,,U redt het best." Dat was ook zo. Ze had vaker gelijk en niet alleen met haar besluit om nooit toestemming te geven voor een boekenbal in het Paleis op de Dam.

Juliana, RTL4, 22.15-23.00u.