NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Met de Statenverkiezingen voor de deur is er weer aandacht voor de provincies. Hoe leggen zij lijntjes naar Den Haag?

Door onze redacteuren KAREL BERKHOUT
en EGBERT KALSE

DEN HAAG, 23 FEBR. ,,Je belt 's ochtends de ambtenaar en je zegt: 'Met Patijn, Commissaris van de Koningin in Zuid-Holland.' Zo'n ambtenaar is dan helemaal vereerd, dat jij hem belt. Dan maak je de deal, zeg, 50 miljoen voor een brug in Gorinchem, en je zegt tegen die ambtenaar: 'En dat ga jij zo bij de minister op zijn bureau leggen, hè?' 's Middags bel je de minister en je vraagt hem of hij niet wat geld over heeft voor een brug in Gorinchem. En dan leest hij je het briefje voor dat je samen met zijn ambtenaar hebt opgezet. Zo makkelijk is het.''

Schelto Patijn, tegenwoordige burgemeester van Amsterdam, is dol op lobbyen. ,, Als het lukt, is het net als het winnen van een voetbalwedstrijd'', zegt Patijn. Zijn grootste succes in zijn tien jaar als commissaris was de benoeming van Havermans tot burgemeester van Den Haag: ,,Dat heeft mij heel veel zorgen en tijd gekost, want de gemeenteraad lag dwars. Ik heb toen via premier Lubbers en minister Rietkerk (Binnenlandse Zaken) geregeld dat Havermans het toch geworden is.''

Lobbyen is van levensbelang voor de provincies, waarvoor volgende week de Statenverkiezingen worden gehouden. Provincies gaan over de ouderenzorg, de psychiatrische inrichtingen, de snel- en waterwegen, de inrichting van het landschap en milieu. Daarvoor ontvangen zij jaarlijks van het rijk 1,7 miljard gulden via het Provinciefonds, de gezamenlijke geldpot van de twaalf provincies. Dat geld is niet genoeg voor alle bestuurlijke ambities van de provincies en dus moeten in Den Haag bronnen worden aangeboord voor nieuwe wegen, hogere rivierdijken of bouw van een academisch ziekenhuis. Ook bestuurlijke kwesties als burgemeestersbenoemingen, gemeentelijke herindelingen en de vorming van stadsprovincies vereisen zorgvuldige massage van de ministers, hun ambtenaren en Tweede-Kamerleden. ,,Lobbyen is een kunst en een sport'', vindt Patijn, maar wat is het eigenlijk? ,,Niet iemand over de drempel trekken om die iets te laten doen wat die niet wil. Lobbyen is iemand ervan overtuigen dat wat jij wil hem ook iets oplevert'', zegt Henk Vonhoff, oud-commissaris van Groningen. Jan Terlouw, oud-commissarris van Gelderland, valt hem bij: ,,Niet zeuren en bedelen, maar informeren; laten zien hoe de ander beter kan worden van jouw aanbod.'' De provincies hebben daarvoor naast het overkoepelende Inter Provinciaal Overleg (IPO) vaste lobbyisten in dienst, terwijl sommige provincies een eigen lobbykantoor hebben in Brussel.

Slimmigheidjes van politici op campagne

Haagse politici steunen de provinciale campagnes dezer dagen. Nationale thema's worden intussen welbewust en strak geregisseerd aangesneden om media en kiezers te bedienen.

Door onze redacteur GIJSBERT VAN ES

DEN HAAG, 24 FEBR. Nog een week te gaan tot de Statenverkiezingen van 3 maart. Verkiezingskoorts valt nergens te bespeuren, hooguit verkiezingsverhoging hier en daar. Campagneleiders van de grote partijen verkeren in een dienende rol, zeggen ze zelf: het primaat ligt bij de afdelingen in de provincies, die hun kandidaten dirigeren langs jaarmarkten, zaaltjes en nog te verhogen dijkvakken.

Politici uit Den Haag trekken dezer dagen de provincies in ,,om landelijke ondersteuning te bieden'', zoals dat in campagnejargon heet. Tweede-Kamerlid Klaasje Eisses (CDA) spreekt vanavond in kerkelijke centrum De Voorhof te Westerbork over biotechnologie. Ursie Lambrechts (D66) is vandaag aan de Universiteit Twente voor een college over 'flexibilisering van het leren'. Enzovoorts.

De politieke leiders van de grote partijen moeten dezer dagen voor het spektakel zorgen. Zij zijn de publiekstrekkers, zij moeten de aandacht vangen van de regionale en landelijke media die onmisbaar zijn voor het bereiken van het electoraat.

CDA-leider De Hoop Scheffer staat ingeroosterd voor vijf grote optredens - in Friesland, het Westland, Twente, Brabant en Limburg: landelijke regio's, waar hij zich kan profileren met thema's als nieuwe wegen, woningbouw voor de eigen bevolking zonder het landschap aan te tasten en herstructurering van de varkenssector. Paul Rosenmöller van GroenLinks zoekt het gezelschap van studenten en biodynamische boeren. D66-leider Thom de Graaf voert een gevarieerde campagne waarin alles aan de orde komt, van telewerken tot gevangeniscellen.

Campagneleiders bezweren dat de Statencampagne niet verloopt volgens grote masterplannen van spindoctors die hun liefst onzichtbare trucs loslaten op de media en de mensen in het land. Maar enkele slimmigheidjes zijn er wel te bespeuren. Bij de PvdA wordt niet ontkend dat fractieleider Melkert vorige week in Utrecht welbewust ferme taal heeft gesproken over uitgeprocedeerde asielzoekers. Voorkomen moest worden dat de PvdA opnieuw zou moeten reageren op de VVD, die de afgelopen jaren steeds de regie heeft weten te voeren bij de behandeling van het electoraal potentie-rijke asielthema. Andere partijen reageerden zoals te verwachten viel: scherp afwijzend (GroenLinks), redelijk afwijzend (D66) en instemmend (VVD).

Geen partij ontkomt in deze campagneweken aan het asieldebat, hoewel dit onderwerp strikt genomen geen enkel raakvlak kent met provinciale politiek. GroenLinks-leider Rosenmöller bepleitte zondag een parlementair onderzoek naar de uitvoering van de asielopvang (nergens politieke steun). D66-minister Borst had gisteravond een ander idee: een commissie van 'wijzen' die zich over de asielkwestie zou moeten buigen (reactie idem).

De VVD heeft zich, wat asielzoekers betreft, tot nu toe stil gehouden. Maar morgen is de grote dag, zo wijst de liberale campagnekalender: dan zal fractieleider Dijkstal in Rotterdam zijn licht laten schijnen over de wijze waarop Nederland het vluchtelingenverdrag naleeft. Het zal nieuws zijn, donderdagavond en vrijdag.

Zoals vaker in campagnetijd krijgt de VVD anderhalve week voor de verkiezingsdag de gelegenheid het electoraat via de Telegraaf toe te spreken met een goed liggend middenklasse-onderwerp. Het was de vrijheid van de automobilist dit keer, waarvoor VVD-leider Dijkstal een lans brak in het ochtendblad dat op zaterdag niet voor niets met een auto-katern verschijnt. Dijkstal bediende zich van snoeiharde termen: het kabinet behandelde de automoblist ,,als kleine criminelen'', het 'paarse' automobielbeleid is ,,een chaos'' en de auto-ministeries Verkeer & Waterstaat en VROM hadden afgelopen zomer helemaal niet mogen worden toevertrouwd aan de PvdA-ministers Netelenbos en Pronk. Er zijn ministers en kabinetten gevallen door minder verbaal geweld, maar in dit geval weten alle politieke leiders dat ze zich koest moeten houden. Niemand wil in verkiezingstijd in Telegraaf- koppen worden afgeschilderd als autohater.

Van alle landelijke kopstukken voert PvdA'er Melkert dezer dagen de meest intensieve campagne. Sinds afgelopen maandag is hij er vrijwel full time mee bezig: van het Ecodrome in Zwolle, via peuterspeelzaal De Lolliepot te Roermond naar een nieuw stadion voor FC Groningen en weer voort. Dagelijks is hij aan het begin van de avond in een openbaar lokaal van stad of dorp te vinden voor 'vrije gesprekken' met kiezers onder het motto 'Meld het aan Melkert'.

De PvdA heeft zich sinds een jaar of vijf ontwikkeld tot ,,trendsetter in nieuwe technieken bij verkiezingscampagnes'', zegt de Amsterdamse politicoloog Philip van Praag, die uitgebreid onderzoek heeft gedaan naar stembusstrijd in Nederland. Met regelmaat laat de partij het bureau Intomart onderzoeken hoe de PvdA en allerhande politieke issues door de kiezers worden beleefd. In zogenoemde focusgroepen wordt uitgebreid gesproken over de wijze waarop de partij zich moet presenteren. PvdA-campagneleiders onderhouden nauw contact met collega's van Europese zusterpartijen, waarbij de afgelopen jaren vooral veel is geleerd van de campagnetechnieken bij het Britse New Labour en bij de Zweedse sociaal-democraten. ,,In feite voert de PvdA sinds Rottenberg permanent campagne'', aldus Van Praag. Binnen de partij wordt het anders genoemd. Op het partijbureau van de PvdA in Amsterdam bestaat een unit die zich voortdurend bezighoudt met 'kiezersoriëntatie'.

NRC Webpagina's
24 FEBRUARI 1999