NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

LAURA STARINK
De meest aangrijpende scène in De Dame met het witte Hoedje speelt zich af in de donkere gang van de woning van Hanna Michailenko. Een mottige man met een bontmuts komt binnen. ,,Zal ik zijn hoofd er ook afhalen?'' Volgt een bizar gesprekje waarbij je je steeds afvraagt wiens hoofd hier op het hakblok ligt. Een mens, een dier? Nee, het betreft een gipsen standbeeld van Lenin in de Oekraiense stad Belgorod, dat kennelijk is blijven staan omdat niemand op het idee is gekomen om het weg te halen. Voor een half litertje wodka is de man bereid het hoofd van de gehate romp te scheiden. Michailenko is er vierkant voor, maar ze heeft haar laatste halve litertje nodig voor medicinaal gebruik. De man druipt mopperend af.

Twee minuten lang staar je hier naar een gebroken mens. Hanna Michailenko was in de sovjettijd geen Dissident met een hoofdletter. Ze was een gewone lerares die zei wat anderen alleen maar dachten. Ze was onaangepast, ze hielp mensen hun 'staart' van de KGB af te schudden, stelde vervelende vragen en maakte ruzie. Niks bijzonders. In 1980 werd ze opgepakt en in een psychiatrische inrichting in Kazan gestopt. ,,U hebt een totaal verkeerd beeld van uw eigen gedrag, u bent een heel ziek mens'', zei de behandelend psychiater en de marteling begon. Gedwongen behandeling met neuroleptica, injecties met aminazine, acht jaar doffe ellende. Toen kwam Reagan bij Gorbatsjov op bezoek en werd ze vrijgelaten. Maar van haar leven is niets over. Erover praten kan ze niet goed. Over de pijn, de eenzaamheid, de uitzichtloosheid, de vrouw die voor haar ogen gemarteld werd met elektroshocks. De Sovjet-Unie bestaat niet meer, de Oekraïne is een onafhankelijke republiek. Maar voor de Hanna's maakt dat niet veel meer uit. Bittere armoe, verkniptheid en woede. Woede tegen uniformen, tegen mensen die op straat zomaar je legitimatie vragen, tegen een gipsen standbeeld. Een querulant, zou je zeggen, als je haar ziet schelden op een politieagent. ,,Ze staat met één been in het graf en nog zo'n stennis maken'', smaalt een omstander, die het ook niet laten kan te sneren over Hanna's witte hoedje.

Ik ben in leven gebleven om het na te vertellen, zegt Hanna. Ze krijgt de gelegenheid haar verhaal te doen op een symposium voor psychiaters in Kiev. Neutrale blikken, geen enkele emotie. Daarna schuifelt ze de mist weer in. Met dat witte hoedje.

Document: De Dame met het witte Hoedje, Ned.1, 22.52-23.37u. en di, Ned.1, 10.48-11.28u.