NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

KEES VAN DER MALEN
Noem het ironie. Terwijl de burger zijn interesse in politiek al een tijdlang kwijt lijkt, hebben filmers het politieke bedrijf ontdekt. Hoezo een kloof met de mensen in het land, hoezo van een akelige braafheid? Welnee, Den Haag heeft een artistieke dimensie van jewelste. Zie het politieke bedrijf als een oord waar corruptie en chantage welig tieren en je hebt de intrige voor het oprapen.

Dit voorjaar vertoonde de VPRO een televisieserie, waarin Frans Weisz het koningsdrama Lubbers/Brinkman neerzette. Vanavond presenteert de Vara de eerste van een drietal films, waarin onder de noemer 'De greep van de staat' achtereenvolgens de Binnenlandse Veiligheidsdienst, het visserijbeleid en geknoei met milieuregels onderwerp zijn.

Neem vanavond. In het Belang van de Staat is het verhaal van Theo van Gogh hoe de BVD in samenwerking met Turkse collega's een Koerdische asielzoeker, die wordt verdacht van extremistische bedoelingen, ombrengt. Let wel, in de versie van Van Gogh houden de BVD-ers schone handen en doen hun collega's het vuile werk.

Het gaat heel professioneel en het gaat heel ver: de asielzoeker wordt bij overval aan een grensovergang naar België neergeknald. Het schot wordt afgevuurd door een Turkse functionaris, de Nederlandse collega's zien nauwlettend toe en doen de 'nazorg'.

,,De BVD doodt mensen'', verklaarde Theo van Gogh vorige week tijdens een voorvertoning van zijn film, die eerder werd bekroond met een Gouden Kalf. ,,De BVD doodt geen mensen'', reageerde de vroegere directeur van de BVD, Docters van Leeuwen, op diezelfde bijeenkomst. ,,Zie je wel, had ik het niet gezegd'', hield van Gogh nog een tijdje vol: die lui zeggen nooit de waarheid.

Van Gogh's apodictische stellingname over de BVD wijkt in ieder geval sterk af van het sullige beeld dat de inlichtingendienst lang met zich meedroeg. Zeker tot de val van de Berlijnse muur was het stereotype beeld dat de nationale inlichtingendienst op uiterst amateuristische wijze Russische spionnen en Nederlandse communisten schaduwde. Mensen met lange regenjassen die je vanaf het balkon van de overburen in de gaten hielden. Dat soort dingen.

De BVD van Van Gogh is van een andere orde: die intrigeert, deinst niet terug voor grove inbreuken op de regels van de rechtsstaat, zet de politiek onder druk en moordt dus ook nog.

Ach, als realiteit is het onzin, maar als drama is het prachtig. Want wie wil er nou weten hoe de politieke controle op de BVD is geregeld, dat de minister van Binnenlandse zaken gecontroleerd wordt door de fractievoorzitters van de grote partijen in de Tweede Kamer. Maar dat gebeurt toch in beslotenheid? En alleen door de gevestigde partijen? Zie je wel, daar heb je het al: wie zegt mij dat daar geen dubbel spel wordt gespeeld?

Precies, met die instelling moet In het Belang van de Staat worden bekeken. De hoekige en directe stijl pakt je meteen als je meebeleeft hoe telefoontaps met een hoop gedoe worden aangebracht, een burgemeester vilein onder druk wordt gezet en de chef van de BVD door ondergeschikten tot medewerking aan een moord-operatie wordt gedwongen. Maar let ook op de details. Al was het maar vanwege de aardige gastrollen van historicus Maarten van Rossum en strafpleiter Pieter Doedens. Bij mij is één beeld lang blijven hangen: net nadat asielzoeker en advocate het Grenswisselkantoor verlaten om naar Antwerpen te verdwijnen en vlak voordat de afrekening van de inlichtingendiensten zich voltrekt, schiet een pelotonnetje zondagsfietsers door het beeld. Zouden die soms ook in het complot hebben gezeten?

In het Belang van de Staat, Ned.3, 21.02-22.00u.