NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DE WAARDERING onder de waarnemers is groot. De Cambodjanen hebben de eerste democratische proef doorstaan. De opkomst bij de verkiezingen van gisteren lag volgens schattingen rondom de negentig procent.

Menige rijpe democratie benadert dit percentage zelfs niet in de verste verte. Toch is het te vroeg voor de conclusie dat het democratische gedachtegoed nu in Cambodja is doorgebroken. Geen van de partijen waarop de keuze kon vallen, heeft een democratische traditie of heeft tijdens de campagne meer dan lippendienst aan het beginsel van de volksmacht bewezen. De jongste Cambodjaanse geschiedenis levert nauwelijks aanknopingspunten op om de toekomst van de democratie in dit land met vertrouwen tegemoet te zien. De formele regi-stratie van de volksgunst is voor de verschillende leiders te vaak slechts een middel gebleken om de macht te grijpen of te behouden.

Vrije verkiezingen of min of meer vrije verkiezingen zijn een soort lakmoesproef geworden voor het mondiale welbevinden. Leiders worden daarop beoordeeld. Het Nigeriaanse bewind wordt alweer een eindweegs tegemoetgekomen omdat de nieuwste militaire leider verkiezingen in het vooruitzicht heeft gesteld. President Habibie van Indonesië mag zich, na aanvankelijke twijfels omtrent zijn persoon, langzamerhand verheugen in toenemend vertrouwen van de zijde van de mondiale geldschieters. Dat hij verkiezingen heeft toegezegd, heeft de internationale gemeenschap gunstig gestemd. Kabila van Congo is daarentegen in een slechte reuk komen te staan onder meer omdat de stembusgang in dat land op zich laat wachten.

HET IS NIET altijd zo geweest. Tijdens de eerste presidentiële termijn van Ronald Reagan begin jaren tachtig gold nog het adagium dat autoritaire regimes geloofwaardige bondgenoten waren in de strijd tegen het evil empire van het Sovjet-communisme. Junta's in Latijns Amerika, militaire of andersoortige dictators in Afrika en Azië mochten zich lange tijd verheugen in de positieve belangstelling of ten minste de neutraliteit van de gevestigde democratieën van het Westen. Bij het aan de macht komen dan wel blijven van mannen als Mobutu van Zaïre, Soeharto van Indonesië en de sjah van Iran was de CIA nooit ver weg.

De val van het internationale communisme heeft het zelfvertrouwen van de gevestigde democratieën aanzienlijk vergroot. Zendingsdrang laat zich sindsdien overal voelen. Vooral de Verenigde Staten hebben onder president Clinton een sterk geloof ontwikkeld in de mogelijkheden en het rendement van de assertieve verbreiding van de democratie in de wereld. Dat geloof is een hoeksteen geworden van de Amerikaanse buitenlandse politiek. Regimes die verkie- zingen beloven krijgen al gauw het voordeel van de twijfel. Met straf en beloning wordt de weg naar een nieuwe in democratie gewortelde wereldorde gebaand. De aanwezigheid van internationale waarnemers behoort inmiddels tot de normale inventaris bij verkiezingen - zelfs in de oude democratieën, al was het maar om niet van discriminatie te worden beticht.

TOCH DREIGT de teleurstelling. Niet omdat de op het individualisme geënte democratie te veel een Westerse uiting zou zijn om in andere culturen wortel te kunnen schieten. Waar hele volken zoals in Cambodja, Indonesië, Nigeria en nog zoveel andere landen het slachtoffer zijn geworden van willekeur, geweld en uitbuiting, is het verlangen van het individu naar respect, veiligheid en vrijheid van keuze en meningsuiting oprecht en echt. Maar of de machthebbers en hun uitdagers even oprecht zijn in hun streven, moet altijd nog maar worden afgewacht. Machthebbers, oude en nieuwe, zijn bereid en in staat de volksgunst te manipuleren ter bevordering van hun eigen ideeën en soms alleen maar van hun eigen persoonlijk gewin.

VOOR HET ONTSTAAN van wezenlijke en duurzame democratieën in tot dusver autoritair bestuurde landen is meer nodig dan het houden van verkiezingen alleen. Voor dat meer is tijd nodig, veel tijd. En een flinke dosis scepsis ten aanzien van de leiders die bij verkiezingen komen bovendrijven.