NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Het millennium-probleem heeft in Rusland geen hoge prioriteit. In een land met zoveel onveilige kerncentrales lijkt dat de Goden verzoeken.

Door onze correspondent FRANK WESTERMAN

MOSKOU, 24 JULI. Het Russische ministerie van Atoomenergie wacht tot het jaar 2000 voordat het eventuele computerstoringen te lijf gaat. ,,Wij hebben nu nog geen problemen'', zegt woordvoerder Vladislav Petrov. ,,Als het zover is dan zullen we in het jaar 2000 wel ingrijpen.''

Niemand in Rusland lijkt wakker te liggen van de millennium-bug. ,,Noch de regering, noch de samenleving als geheel heeft ook maar een vinger uitgestoken om iets aan het probleem te doen'', schrijft Alaksandr Janov in het weekblad Moskovski Novosti. En dat is vreemd, want nergens ter wereld gaat er zo'n science-fiction-achtige dreiging uit van het jaar 2000.

Neem alleen de kerncentrales. The Sunday Times haalde eerder dit jaar Westerse inlichtingenbronnen aan die 65 reactoren van Sovjet-makelij op een zwarte lijst hebben geplaatst, ditmaal niet vanwege ouderdom, haarscheurtjes of ontsnappende radioactiviteit, maar vanwege de vermeende gevoeligheid voor het millenniumprobleem. ,,Ruslands atoomindustrie verkeert in een deplorabele staat. Voeg daar een millennium-bug aan toe en je hebt mogelijk een mammoet-Tsjernobyl in handen'', zo waarschuwt de anonieme geheim agent. Rusland alleen heeft 29 kerncentrales, waarvan elf van het type dat in Tsjernobyl ontplofte.

In een circulaire aan alle Amerikaanse kerncentrales waarschuwt de Nucleaire Reguleringscommissie dat met name 'beeldschermen in de controlekamer, de monitoring van straling en het automatisch alarmsysteem' vatbaar zijn voor de millennium-bug. ,,Het probleem is urgent omdat het een vaste deadline heeft waar niet aan te tornen valt'', aldus de instructie. Vice-president Al Gore heeft de Amerikaanse zorgen vorig jaar overgebracht bij zijn bezoek aan de Russische premier Viktor Tsjernomyrdin - maar die is in maart ontslagen.

Zijn opvolger, de 35-jarige Sergej Kirijenko, is niettemin voortvarend van start gegaan: hij wil dat alle Russische computers nog dit jaar worden gecheckt, zodat 1999 nog rest om de opdoemende gevaren te bestrijden. Een speciaal staatscomite voor Communicatie en Informatie is gesommeerd om in het vierde kwartaal van dit jaar met een plan-van-aanpak te komen. Maar sindsdien is de jonge premier zo druk met het afwenden van een melt-down van de roebel, dat hij niet meer op de gevaren van een nucleaire melt-down is teruggekomen.

De buitenlanders huiveren, de Russen halen hun schouders op, de millennium-bug is een te abstract probleem. Te weinig reeel en te ver weg. Zoiets als een meteoriet die wel of niet inslaat, een natuurverschijnsel dus. En in de dagelijkse zee vol acute rampspoed (geen loon, ontslag, een dreigende roebeldevaluatie, wachtlijsten bij de staatsziekenhuizen) is dit wel de meest hypothetische, minst concrete bedreiging. Bovendien: niemand weet of de intercontinentale SS-20's wel spontaan uit hun geheime silo's op zullen rijzen indien de besturingsprogramma's om middernacht op 31 december 1999 verspringen naar het jaar 1900. Het kan toch best dat al dat zenuwachtige gedoe vooraf loos alarm blijkt? Daarom zijn de Russen geneigd het jaar 2000 collectief te ondergaan als een moderne variant van de Russische roulette.

Maar de Amerikanen nemen daar geen genoegen mee: bij monde van onderminister van Defensie John Hamre, heeft Washington de helpende hand toegestoken. Het Pentagon vindt dat er gauw een 'early warning-system' tussen beide landen moet komen, om te voorkomen dat het tien jaar na het einde van de Koude Oorlog alsnog atoombommen gaat regenen, bij wijze van vergissing. Volgens Hamre maken zowel Moskou als Washington gebruik van voor de millennium-bug gevoelige computers die radar- en satellietgegevens verwerken, om vroegtijdig te kunnen anticiperen op een eventuele vijandige raketaanval. ,,We willen niet in een nachtmerrie-scenario belanden, waarin beide partijen ineens in het duister tasten omdat opeens alle monitoren uitvallen'', aldus de onderminister.

Hoe griezelig dat allemaal ook klinkt, computerdeskundigen schalen Rusland niet in als het land met de hoogste millennium-bug-risico's. ,,Computervirus-2000 bedreigt kernarsenaal niet'', meldt de krant Segodnja opgewekt. Niemand hoeft zich zorgen te maken over de Russische raketten, zo stelt de auteur sussend. De gebruikte hoofdcomputers in het controlesysteem zijn namelijk ,,niet alleen de grootste ter wereld, ze zijn ook het meest betrouwbaar''. Zo betrouwbaar als een telraam! Het zijn per stuk vervaardigde, enorme kasten die tot vijf hoog staan opgestapeld, zo weet Segodnja. Het staat er niet met zoveel woorden, maar je leest het wel tussen de regels door: onze Sovjet-computers stammen uit het jaar nul, dus wat maakt het uit als de datum terugspringt naar het begin van de jaartelling?

Segodnja legt uit dat juist de moderne pc'tjes, het lopende-band-werk uit Korea of Japan, een enorme chaos kunnen veroorzaken. ,,En die gebruiken we nog nauwelijks, hooguit ter ondersteuning van de hoofdsystemen.''

De Gartner Group, een computerbedrijf in Moskou, bevestigt dat Rusland met een betrekkelijk kleine inspanning de millennium-draak zou kunnen doden: honderd miljoen dollar zou genoeg zijn. Maar hoe zou het Kremlin, dat op het randje van het faillissement balanceert, honderd miljoen dollar kunnen vrijmaken? Het is zelfs de vraag of Boris Jeltsin, ja of de Russische Federatie als min of meer kredietwaardig land het jaar 2000 uberhaupt weet te halen. Zeker is dat het met kunst- en vliegwerk hoog gehouden ruimtestation Mir, als de laatste trots van de gewezen supermacht, de eeuwwisseling niet zal halen. Het 140-ton wegende gevaarte zal medio volgend jaar brandend op aarde storten - zonder dat er geld is om dat gecontroleerd te laten verlopen. In een bedelbrief aan onder meer de Verenigde Staten en de VN vraagt het Russische Ruimtevaartagentschap 160 miljoen dollar. Krijgen de Russen dat bedrag niet, zo laten de briefschrijvers fijntjes weten, dan zal de kolos ergens tussen de 51,6 graden noorder- en zuiderbreedte te pletter slaan. Moskou ligt buiten de gevarenzone, Washington en New York niet. Alles komt dus aan op geld: zonder financiele hulp van buiten zal de inslag van de Mir in de zomer van 1999 de opmaat vormen van de eventuele inslag van Russische intercontinentale raketten op 01-01-'00.

De kans dat Rusland zich nog voor het fin de siecle uit het financiele moeras weet te verheffen, is klein. Het enige wat de wereldbevolking dan nog voor een Russische roulette kan behoeden - indien buitenlandse kredieten uit zouden blijven - is de hoop dat het Kremlin de millennium-bug gaat zien als bedreiging voor de eigen schatkist. Immers het complete belastingregister, dat met zoveel moeite is opgebouwd, zou op nieuwjaarsochtend 2000 gewist kunnen blijken.

Dit is het tweede deel van een serie over het millenniumprobleem.