NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HET VRAAGSTUK VAN een onpartijdig proces maakt het hart uit van de hele controverse. Dit merkte een lid van het Internationale Gerechtshof van de Verenigde Naties in Den Haag al weer jaren geleden op over de affaire-Lockerbie. In de lucht boven dit Schotse plaatsje ontplofte vlak voor Kerstmis 1988 een Jumbo van de Amerikaanse luchtvaartmaatschappij PanAm. Gevolg: 270 doden.

Een helse machine was de oorzaak van de explosie, die bijna tien jaar na dato de gemoederen over de hele wereld nog steeds bezighoudt. Met reden, want dit was een schoolvoorbeeld van blind terrorisme. Een enorm onderzoek (sommigen spreken van 14.000 verhoren in 52 landen) wees in de richting van Libië. Dat daarachter andere staten schuilgaan is overigens niet uitgesloten. De internationale aandacht concentreerde zich in elk geval in de eerste plaats op twee met name genoemde agenten van de Libische geheime dienst, Fhimah en Megrahi. De Libische leider Gaddafi heeft een gezamenlijk Brits-Amerikaans verzoek tot overdracht van deze twee verdachten categorisch van de hand gewezen.

Maar nu is dan toch sprake van een opmerkelijk initiatief om de ontstane impasse te doorbreken. Het Lockerbie-proces zou mogelijk in Den Haag kunnen worden gehouden. Dat past bij de groeiende status van de residentie als stad van het internationale recht. Deze werd vorige week nog weer onderstreept toen Den Haag werd aangewezen als zetel van het nieuwe Internationale Strafhof. Er zitten in het geval-Lockerbie wel de nodige juridische complicaties aan vast.

DE WEIGERACHTIGE houding van Gaddafi is Libië al direct komen te staan op sancties van de Veiligheidsraad die tot vandaag de dag voortduren. Ze beginnen de laatste tijd echter wel wat te rafelen. Een belangrijk argument van Gaddafi om overdracht van zijn agenten te weigeren is dat de Libische grondwet uitlevering verbiedt. Welke gedachten men ook mag hebben over het gehalte van deze constitutie, het is een argument dat in het internationale verkeer enige kracht niet valt te ontzeggen. Zie de dialogue des sourds tussen Nederland en Suriname over de zaak-Bouterse.

Ook in gevallen van luchtvaartterrorisme laat het internationale recht de staten in beginsel een keuze tussen uitleveren of zelf berechten. Dat is het klassieke beginsel ,,dedere aut punire''. Libië heeft de keuze nog steeds niet gemaakt. Na zoveel tijd begint dat te lijken op een ,,denial of justice'', die op zichzelf in aanmerking komt voor internationale afkeuring. Toch werkt het alternatief straffen of uitleveren niet automatisch.

De Veiligheidsraad heeft in 1992 ook een terminologie gebruikt die wijst op de mogelijkheid van een tussenweg, zoals berechting in een derde land. De Verenigde Staten en Groot-Brittannië hebben hun eis tot onverkorte uitlevering van Fhimah en Megrahi geen goed gedaan door hem te koppelen aan een eis aan Libië tot schadevergoeding. Zo'n bewijs van schuld valt moeilijk te rijmen met het eerlijke proces dat nu net wordt geëist om de schuldvraag onbevangen te doen beoordelen. Gaddafi wordt nu in elk geval voor het blok gezet. Hij heeft eerder al berechting in een derde land aanvaardbaar genoemd. Het ging toen om Malta. Den Haag nu te weigeren betekent dat Libië inderdaad onwillig is.

DE KEUZE VOOR Den Haag heeft de nodige juridische haken en ogen. Het gaat hier niet om een civiel geschil maar om een strafproces en dat is nauw verbonden met elementaire aspecten van nationale soevereiniteit, ook van het gastland. Was dat Internationale Strafhof, waarvoor vorige week in Rome het statuut werd vastgesteld, er alvast maar, is een voor de hand liggende gedachte. Maar de rechtsmacht van dat hof is toegesneden op oorlogsmisdaden. Internationaal terrorisme vormt een categorie apart.

Een keuze voor Den Haag illustreert dat we het voorlopig niet zullen kunnen stellen zonder ad hoc constructies. Hoofdzaak is de kwaliteit van de geboden rechtsgang.