Zie ook:
ARTIKELEN OVER HET ONTWERP-REGEERAKKOORD
0. Voorwoord
Ons land kan de volgende eeuw met vertrouwen binnengaan. Nederland heeft een
sterke economie, een hoogwaardig sociaal stelsel en een cultuur van
vrijheid, verantwoordelijkheidszin, tolerantie en solidariteit.
In de periode die achter ons ligt zijn de centrale doelstellingen van het
regeerakkoord 1994 (het creëren van veel werk en het herijken van de
verzorgingsstaat) in belangrijke mate bereikt. We moeten echter waken voor
gezapigheid of zelfvoldaanheid. Er zijn structurele verbeteringen
gerealiseerd, maar de gunstige economische conjunctuur kan op enig moment
weer omslaan.
De voornaamste opgave voor de komende regeerperiode is het vinden van een verantwoord evenwicht tussen economische kracht en behoud van de kwaliteit van ons leefmilieu , tussen economische dynamiek en sociale rechtvaardigheid, tussen individuele ontplooiing en wederzijdse verantwoordelijkheid. Een andere - niet geringe - opgave is het overbruggen van de kloof tussen de steeds hogere eisen die aan werknemers worden gesteld en de daarbij achterblijvende kwalificaties van vele werknemers en (langdurig) werklozen. De samenhang tussen mensen die het goed hebben en minder fortuinlijke burgers, tussen jong en oud, tussen mensen met onderscheiden culturele en etnische achtergronden, tussen gezonden en zieken, moet behouden blijven en waar nodig versterkt worden. In deze samenhang ligt een belangrijke kracht van ons land. Het heeft te maken met waarden als vrijheid, tolerantie, gelijkwaardigheid en solidariteit die nog altijd breed worden gedragen. Het gaat erom te bevorderen dat vrijheid en de ontplooiing van individuele talenten samengaan met onderlinge verbondenheid en wederzijdse verantwoordelijkheid. Zo kunnen wij economisch élan combineren met sociale verantwoordelijkheid en duurzaamheid. Zo kunnen wij betrokkenheid stimuleren en een dam opwerpen tegen maatschappelijke fragmentatie.
Cultuur is van vitale betekenis voor zowel onze samenleving als voor de individuele burger. Cultuur is essentieel voor enerzijds integratie en cohesie als uitdrukking van wat ons bindt en anderzijds voor de differentiatie en ontplooiing van de individuele mens. Cultuur is essentieel voor de ontwikkeling en overdracht van waarden en voor de reflectie daarop.
Kracht
Een krachtige economie vraagt aanzienlijke investeringen in de fysieke, de
economische en de kennisinfrastructuur. Samen werken is een van de
belangrijkste factoren die mensen bindt. Daarom zal er voldoende
werkgelegenheid moeten worden gecreëerd om de velen die zich op de
arbeidsmarkt melden aan de slag te kunnen laten gaan. Naast werk in
loondienst zal dat in toenemende mate ook het zelfstandig ondernemerschap
betreffen. Waar mogelijk en verantwoord zal marktwerking verder worden
gestimuleerd om dienstverlening en klantgerichtheid te bevorderen. Om de
concurrentiekracht van het bedrijfsleven te versterken is voortgaande
economische en technologische innovatie noodzakelijk. Nodig is een beleid
dat solide is, de concurrentiekracht van Nederland vergroot, duurzaamheid
garandeert en ook perspectief biedt op werk voor mensen met weinig kansen.
Een kennisintensieve economie als de Nederlandse is afhankelijk van een hoge
scholingsgraad van de gehele bevolking. Het onderwijsniveau in ons land
stijgt nog steeds. Het verder ontwikkelen van de gehele kennisinfrastructuur
waarin de mogelijkheden van een leven lang leren worden vastgelegd, is
noodzakelijk.
Als gevolg van de krachtige economische groei, de bevolkingstoename en de
toenemende welvaart maakt ook de ruimtelijke indeling van ons land een
stormachtige ontwikkeling door. Groeiende mobiliteit en daarmee verbonden
vraagstukken inzake congestie en bereikbaarheid maken een duidelijke regie
in het openbaar vervoer, de aanleg van wegen en de luchtvaart noodzakelijk.
Ook hier gaat het om het vinden van het juiste evenwicht tussen de groei van
productie, mobiliteit en infrastructuur en de ecologische randvoorwaarden
waarbinnen dit alles moet plaatsvinden.
De wijze waarop die afweging door overheden en particulieren plaatsvindt en
de keuzen die daarbij worden gemaakt, bepalen het draagvlak voor de
uitvoering. De nadruk in het beleid zal liggen op het stimuleren van
duurzame technologische oplossingen, verantwoord ondernemerschap, open
overleg en duidelijke regelgeving.
Sociale cohesie
Het is een kerntaak van de overheid om dit soort achterstanden te voorkomen
of op te heffen. Burgers dienen te worden gestimuleerd en in de gelegenheid
te worden gesteld daaraan ook zelf bij te dragen. De sociale voorzieningen
zijn nu meer gericht op activering tot arbeidsdeelname en preventie van
uitval, maar behouden uitdrukkelijk hun basis van solidariteit voor hen die
(nog) niet in staat zijn zichzelf te redden. Het grote stedenbeleid is
gericht op een integrale aanpak van deze achterstandsproblemen op lokaal
niveau. Dit beleid wordt met kracht voortgezet. Juist hier zal de sociale
cohesie moeten worden behouden of hersteld en de veiligheid van burgers
worden verzekerd. De juiste balans tussen persoonlijke verantwoordelijkheid
en zelfredzaamheid, ook van mensen in achterstandsituaties, en collectieve
verantwoordelijkheid voor de kwetsbaren is daarbij de sleutel. De
aanhoudende bereidheid van de bevolking tot solidariteit met hen die in
risicovolle omstandigheden verkeren bewijst dat er nog veel is dat mensen
met elkaar verbindt.
Naast de achterstandsproblematiek is ook de binding tussen de generaties en
tussen bevolkingsgroepen met verschillende etnische en culturele
achtergronden van groot belang voor de sociale cohesie in ons land. Het is
nodig te investeren in een interculturele samenleving, waarin de nadruk ligt
op het benutten van de kracht van pluriformiteit. Een beschaafde samenleving
waarin mensen niet langs elkaar heen leven wordt ook gekenmerkt door
solidariteit tussen generaties. Voor de generatie 65-plussers is essentieel
dat zij kunnen rekenen op een welvaartsvast AOW-basispensioen en
continuïteit in de regelingen ten aanzien van hun aanvullend pensioen. Van
minstens even groot belang zijn kwalitatief hoogwaardige en toegankelijke
zorgvoorzieningen. Door vermindering van de schuld- en rentelasten zal
worden voorkomen dat de jongeren van nu in de toekomst de ouderen van de
rekening worden.
Een actieve en bewuste participatie van jonge mensen is juist in een
enigszins vergrijzende samenleving van levensbelang. Maar dat geldt ook voor
ouderen, die steeds langer gezond en zelfredzaam blijven. Actieve
betrokkenheid verhoogt ook hun levenskwaliteit. Op beide terreinen zal een
krachtig en samenhangend beleid worden gevoerd.
Kwaliteit
Van de overheid wordt zowel een duidelijke visie verwacht op
maatschappelijke problemen, als ook een open en interactieve bestuursstijl.
Betrokkenheid van burgers, bedrijven en andere organisaties bij het
verkennen van problemen en van mogelijke oplossingen is goed voor de
kwaliteit van de besluitvorming en voor het draagvlak bij de uitvoering. Op
basis van de in dit regeerakkoord geformuleerde visie op de belangrijkste
maatschappelijke uitdagingen en hun aanpak zal een open en transparante
bestuurswijze worden ontwikkeld.
Een vitale economie is essentieel een goede basis voor werkgelegenheid en
welvaart. Nederland presteert opvallend goed. Dat is te danken aan de
inspanning en de kwaliteit van ondernemers en werknemers en aan een op
economische dynamiek en financiële soliditeit gericht beleid. Toch zijn er
nog steeds grote tekorten in de samenleving, zowel in financieel-economisch
alsook in maatschappelijk opzicht. De sociale en fysieke infrastructuur zijn
nog onvoldoende toegerust voor de eisen die daar in de volgende eeuw aan
zullen worden gesteld. Het is nodig daarin meer te investeren, evenals in
duurzaamheid. Het gaat om de toekomst en de ontplooiingsmogelijkheden van
mensen, om het versterken van de sociale cohesie. In de komende
regeerperiode zal de aandacht opnieuw uitgaan naar de noodzakelijke groei
van de werkgelegenheid, vernieuwingen in de economie, investeringen in de
leefomgeving en de zorg voor kwetsbare groepen. In wat soms het poldermodel
wordt genoemd, komen deze doeleinden bij elkaar.
De kracht van een samenleving wordt bepaald door de mate waarin burgers en
bevolkingsgroepen bereid en in staat zijn te participeren in economische en
sociale verbanden. Voor het overgrote deel van de bevolking vormt dit geen
probleem. Men is goed opgeleid, heeft werk, een redelijk tot goed inkomen,
is gezond en heeft een goede sociale binding met de maatschappelijke
omgeving. Voor te veel Nederlanders en medelanders geldt dit niet of
onvoldoende. Zij kunnen door gebrek aan opleiding, door een te geringe
arbeidsproductiviteit of een slechte gezondheid niet aan de steeds hogere
eisen voldoen en staan aan de kant. Vaak raken zij sociaal geïsoleerd,
sommigen, ook jongeren, raken verzeild in criminele circuits. Voor een
belangrijk deel concentreren deze problemen zich in de achterstandsbuurten
van de grote steden. Problemen hopen zich op bij etnische minderheden en
autochtone groepen die al meerdere generaties lang de aansluiting missen.
Zowel aan het beleid van de overheid als aan de dienstverlening in de
publieke sector worden hoge eisen gesteld. Door vergroting van de
doelmatigheid en verschillende vormen van verzelfstandiging en privatisering
neemt de overheidsorganisatie in omvang geleidelijk af.
De betekenis van de overheid in haar verschillende functies wordt
daarentegen steeds belangrijker. Juist omdat economische en maatschappelijke
veranderingen zich sneller voltrekken is een alerte houding van de overheid
geboden. Een kleinere maar kwalitatief zeer hoogwaardige ambtelijke
organisatie biedt daarbij ondersteuning aan het politieke bestuur. Ook aan
de dienstverlening in de publieke sector worden door de burgers terecht
steeds hogere eisen gesteld. Klantgerichtheid, maatwerk en effectiviteit
komen op een steeds hoger peil. Deze ontwikkelingen zullen in de komende
periode nieuwe impulsen krijgen.
21 JULI 1998