NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

DANA LINSSEN
Het is wel buitengewoon treurig dat er aan 'de Jules Verne van de cinema', 'de tovenaar van Montreuil', de uitvinder van het filmische effect, kortom de bedenker van de fantastische film Georges Méliès, zo'n fantasieloze documentaire is gewijd als Méliès, de Godfather van de Special Effects, die morgenavond wordt uitgezonden.

Méliès is minstens even belangrijk als zijn beroemde tijdgenoten Louis en Auguste Lumière, de uitvinders van de 'cinématographe' en misschien spreekt zijn loopbaan zelfs nog wel iets meer tot de verbeelding. Terwijl de camera van de gebroeders Lumière gericht was op de werkelijkheid, keerde Georges Méliès (1861-1938) de wereld van alledag de rug toe en richtte zich op het verwerkelijken van een fantastiewereld zoals hij die uit het variété en de goochelkunst kende.

Wie kent niet dat beroemde beeld van die woedend kijkende maan, wiens rechteroog doorboord wordt door een kogelvormig ruimteschip? Zelfs wie niet weet dat het een shot is uit Méliès bekendste film Le Voyage dans la Lune (1902), heeft dat ruimteschip wel eens voorbij zien suizen in een videoclip op MTV of in een reclamespotje. Het is een van de meest gekopieerde, geparodieerde en geciteerde beelden uit de filmgeschiedenis geworden.

Zelfs Joris Ivens, de ernstige Nederlandse documentairemaker (die dus meer in de traditie van de gebroeders Lumière stond) heeft in zijn filmische testament Une Histoire de Vent (1981) een eerbetoon aan Méliès opgenomen. Tijdens de opnamen van deze film werd Ivens doodziek in een Chinees ziekenhuis opgenomen, beelden die deel uit zijn gaan maken van de uiteindelijke film zelf. Als de cineast in dat schemergebied tussen leven en dood zweeft, neemt hij zijn toeschouwer mee naar Méliès' maan, van waar hij op de aarde, zijn leven en zijn films terugkijkt. Het is opvallend dat een filmmaker die in zijn werk zo graag de waarheid wilde laten zien, al was het ook maar zíjn waarheid, aan het einde van zijn leven terugkeert naar de verbeelding van de wereld en de gedachte dat er zoiets zou bestaan als dé waarheid, loslaat.

Méliès werd geboren als zoon van een Franse schoenenfabrikant en was voorbestemd om zijn vader op te volgen. Om van zijn artistieke aspiraties af te komen stuurde zijn vader hem op 23-jarige leeftijd naar Londen, waar Méliès echter in contact kwam met de illusionist en goochelaar David Devant, bekend om zijn surrealistisch aandoende taferelen met zwevende objecten en mensen. Terug in Parijs kocht hij van het geld van zijn vaders fabriek het theater Robert Houdin, waar hij in de stijl van Devant voorstellingen organiseerde en ervaring opdeed met toverlantaarnprojecties. Méliès de magiër was geboren.

Nadat hij in contact kwam met de cinematograaf van de gebroeders Lumière wilde hij niets liever dan deze inzetten voor zijn theater. Het duurde dan ook niet lang of hij bouwde zijn eigen filmstudio en produceerde tussen 1896 en 1910 meer dan 500 films, die door hun inventieve trucage en prachtig uitgevoerd decors elegant balanceerden tussen avantgarde kunst en kermisvermaak.

Behalve de films van Méliès zelf (waarvan het grootste deel bovendien verloren is gegaan), wat schaarse foto's en zijn mémoires had regisseur Jacques Mény niet erg veel archiefmateriaal over Méliès en zijn tijd tot zijn beschikking. Een deel van de documentaire bestaat daarom uit knullig geënsceneerde tableaus en scènes. Het merendeel van de informatie wordt gebracht door een tamelijk schoolse voice-over (waardoor je wel goed inzicht krijgt in alle special effects die Méliès uitvond) en een vertelstem die fragmenten leest uit wat waarschijnlijk mémoires en brieven zijn. Opgevoerde 'experts' worden niet nader geïntroduceerd en hier en daar een titelbalkje met de door de vertelster niet altijd even vlekkeloos uitgesproken naam van de film zou ook geen overbodige luxe zijn. Het ziet er jammer genoeg dan ook allemaal meer uit als aflevering twee uit een Teleac-cursus over de filmgeschiedenis, dan als een bevlogen documentaire over een van de pioniers van de filmkunst.

Close-Up: Méliès, de Godfather van de Special Effects, Ned.1, 21.59-22.59u.