NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Frits Abrahams
Kunstprogramma's op tv worden zoveel mogelijk naar de late uren gedrukt in de veronderstelling dat kunstliefhebbers geen normale mensen met normale banen zijn. Het zouden wereldvreemde freaks zijn die een ouderwets gat in de dag kunnen slapen, voordat ze hun dagelijkse bezoek aan het museum brengen.

Het is een aantrekkelijke theorie voor omroepen die alleen maar kunst uitzenden omdat ze dat volgens de wet verplicht zijn. Kunst omdat het moet, zoals ze bij de TROS dan ook terecht hun kunstprogramma - in het holst van de zaterdagnacht - hebben genoemd.

Zo kon het gebeuren dat ik afgelopen maandagnacht bij de NPS van half twaalf tot een uur naar een interessante BBC-documentaire over het Engelse kunstenaarsduo Gilbert & George zat te kijken. Ik deed dat samen met nog 40.000 andere Nederlanders, zo ongeveer de kern van slapeloos Nederland. We hebben elkaar na afloop nog even opgebeld om wat tevredenheidsbetuigingen uit te wisselen.

Gisteravond moest ik aan Gilbert & George terugdenken, toen ik vanaf 23.10 bij de EO naar het eerste deel van Nederlandse schilders keek, een drieluik over de jonggestorven meesters Paulus Potter - met wie begonnen werd -, Johannes Vermeer en Vincent van Gogh.

Hoe kan zo'n brave, 17de-eeuwse natuurschilder als Potter een associatie wekken met Gilbert & George, de meesters van pis, poep en sperma? Deze leek kreeg voor het eerst te horen dat er ooit een schilderij van Potter met een pissende koe door een of andere koninklijke hoogheid is geweigerd. Potter vond het de normaalste zaak van de wereld dat er pis en poep op zijn schilderijen te zien waren. Van de pissende stieren van Potter naar de pissende en poepende mensen bij Gilbert & George lijkt niet meer dan een logische stap, maar dan wel een die heel wat voeten in de aarde heeft gehad. In de BBC-documentaire vertelden de kunstenaars nogal bedroefd over de gevolgen van hun expositie The Naked Shit Pictures, die ook in het Stedelijk Museum in Amsterdam te zien was. Op levensgrote foto's lieten Gilbert & George hun drollen en achterwerken zien. De reacties waren soms sterk afwijzend. ,,We hebben onszelf ermee beschadigd'', vertelde Gilbert. En George vroeg zich vertwijfeld af: ,,Waarom zouden we niet de schoonheid van a piece of shit mogen laten zien?''

Het aardige van deze documentaire was dat we Gilbert en George nu eens van een andere kant te zien kregen. Ze deden zich in de publiciteit vaak voor als onaangedane, formele wezens - de rol die ze ook in hun eigen werk spelen. Maar in deze film spraken ze vol passie over hun werk en hun leven.

Ze lieten zien hoe ze hun huishouden doen: nooit koken, één keer per jaar boodschappen doen. ,,Het leven is zo tot een minimum teruggebracht.'' Ze vertelden enthousiast over de arme Londense buurt - East End - waar ze al vijfendertig jaar wonen: ,,Een ongelofelijke mengeling van culturen.'' En ze namen ons mee naar de kleermaker waar ze sinds jaar en dag hun stijve, fantasieloze kostuums laten maken: ,,We hebben er nooit willen uitzien als zo'n baardige kunstenaar op sandalen.'' Wat me vooral opviel, was de grote ernst waarmee ze over hun werk spraken. Er kon geen lachje af, hoewel sommige constateringen daar toch wel aanleiding toe gaven. Zo hoorden we Gilbert boven een foto mijmeren: ,,Het kwakje is veel bolvormiger dan de pies en het bloed.''

Ze toonden zich geschokt door het verwijt dat hun werk fascistoïde trekken bevat. Gilbert: ,,We kunnen wel tegen kritiek, maar niet tegen beledigingen. Het heeft ons heel lang beïnvloed, het was absoluut verontrustend.''

Ze bleken ten slotte bovenal grote pessimisten. George: ,,We hebben lang gedacht dat het leven alleen seks was, en God een kwakje.'' Na veel dood (aids) en verderf in hun omgeving ervaren te hebben, zei Gilbert: ,,We zien ons leven als een nachtmerrie. Het is gebaseerd op ongeluk.''