Opvolger van 'Fargo' is met gratie gefilmde meligheid

Geluk op een bowlingbaan

John Turturro als Jesus Quintana in 'The Big Lebowsky'

Door BIANCA STIGTER
Na The Big Sleep, The Big Heat en The Big Chill, titels die iets over de inhoud van de film die ze benamen moeten verraden, is er nu The Big Lebowski, en die titel zegt helemaal niets.

Wie of wat is Lebowski? Als je de film gezien hebt, weet je dat je de o als een ou moet uitspreken en dat Lebowski een achternaam is - niet meer en niet minder. Er wonen in Los Angeles wel twee Lebowski's, een miljonair met een schilderende dochter en een stoeipoezerige echtgenote, en een overjarige hippie met twee bowlende vrienden die liever The Dude genoemd wordt, al mag El Duderino ook. 'The Big Lebowski' is de bijnaam van de miljonair, maar The Dude is de hoofdpersoon van de zevende speelfilm van de gebroeders Coen.

Joel (regisseur) en Ethan (producent) Coen (samen de scenarioschrijvers) houden van genres en kietelen in The Big Lebowski vooral de film noir. Net als in The Big Sleep is de plot niet altijd te volgen, met als grote verschil dat dit in de film van Hawks werd verdoezeld en in de film van de Coens meteen wordt toegegeven. The Big Lebowski begint met een voice-over van een cowboy, een personage dat met het verhaal verder niets te maken heeft, die al na twee weliswaar lange zinnen verzucht dat hij de draad in dit kidnappingsdrama is kwijt geraakt. Maar niet getreurd, inmiddels is de grasbal die zijn stem begeleidt vanuit de woestijn naar een supermarkt in Los Angeles gewaaid, waar The Dude monter een pak yoghurt aan zijn mond zet om de versheid te keuren. De plot begint als deze Lebowski op de bowlingbaan aan zijn vrienden vertelt wat hem gisteren is overkomen. Er is op zijn kleed gepist. Kijken naar The Big Lebowski is als uitgelaten stoned van een dom programma op de televisie genieten. Het maakt niet uit waarover het gaat, je lacht overal om. De Coens bieden met hun nieuwe film dezelfde ervaring zonder dat je er stoned voor hoeft te zijn, en dat maakt hun film een knappe film. De Coens nemen hun meligheid serieus en filmen haar met gratie. Stoned is The Dude wel voor ons. Dit door Jeff Bridges vol overtuiging gespeelde overblijfsel uit de vroege jaren zeventig is in zijn lange korte broek een zacht ei vergeleken met Humphrey Bogarts hardboiled Philip Marlowe. Maar The Dude slaagt er wel in net zo cool te zijn en dat is een hele prestatie voor iemand die liever met kaarslicht in bad ligt dan met een meid in bed en wiens hoogste doel in het leven het winnen van de bowlingcompetitie is.

Interessanter dan de plot zijn de personages die The Big Lebowski bevolken. Voor een groot deel worden ze vertolkt door oudgedienden van de Coens als Steve Buscemi (Fargo), John Goodman (Raising Arizona, Barton Fink), en John Turturro (Barton Fink), die ditmaal in een te strak paars pakje schittert als The Dude's voornaamste tegenstander op de bowlingbaan.

Die bowlingbaan is een van de vele hilarische locaties uit de jaren vijftig en zestig die de Coens in het Los Angeles van begin jaren negentig vonden. The Big Lebowski speelt ten tijde van de Golfoorlog, wat vooral te merken is aan de nu al verouderde techniek uit die tijd. The Dude heeft bijvoorbeeld een paar scènes lang een mobiele telefoon zo groot als een broodtrommel op schoot.

Behalve de film noir gebruiken de Coens nog een paar genres om de avonturen van the Dude vorm te geven. Na knock out te zijn geslagen vliegt hij als het maffe neefje van Superman door de lucht boven de lichtjes van Los Angeles. In een andere droom komt onze man uit Venice in een overall met toolbelt gehuld een showtrap af en speelt vervolgens de hoofdrol in een op Busby Berkeley geïnspireerd ballet, waarin hij onder meer tussen de benen van een lange rij meisjes doorzweeft en vergenoegd langs hun dijen omhoog kijkt. The Dude's love interest is ondertussen de dochter van zijn naamgenoot (Julianne Moore), die in datzelfde ballet gekleed gaat als een Germaanse godin met ijzeren borstbeschermers.

The Big Lebowski is lichter van toon dan de Coens' vorige film Fargo, en zal daarom waarschijnlijk minder ernstig genomen worden dan deze Oscarwinnaar. Maar hij beschikt wel over een andere troef. Voor even maakt hij alle films met thema's en bedoelingen potsierlijk. Wat zou je daarnaar zoeken als je de wereld kunt waarnemen vanuit het perspectief van een bowlingbal?

In: 13 theaters.