NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In: Cinecenter, Amsterdam; Babylon, Den Haag; Cinemariënburg, Nijmegen.

Dostojevski in Roulettenburg

Door HANS BEEREKAMP
Niet alleen Nederlandse regisseurs en scenarioschrijvers schieten regelmatig tekort in het optimaal benutten van het arsenaal aan vakmanschap dat hier in de loop der jaren door filmtechnici is opgebouwd.

In toenemende mate maken internationale coproducties slecht gebruik van Nederlandse vakmensen. Kon een art director als Ben van Os ten dienste van bij voorbeeld Peter Greenaway en Sally Potter laten zien hoe een creatieve toepassing van decors en locaties een film nog beter kan maken, in de Brits-Nederlands-Hongaarse coproductie The Gambler, geregisseerd door de Hongaarse veteraan Károly Makk (1925), blijkt zijn inspanning parels voor de zwijnen.

Net als de mooie plaatjes van cameraman Jules van den Steenhoven en de zorgvuldige kostumering door Dien van Straalen voegt Van Os' reconstructie van het fictieve gokkersparadijs Roulettenburg uit Dostojevki's roman De speler (1866) weinig toe aan een retorische, mechanische en soms zelfs, gezien de reputatie van Dostojevski jenseits Gutes und Böses, opvallend moralistische film.

Kunstig vervlecht Makk twee verhaallijnen in The Gambler: de plot van de roman, waarin een jonge privé-onderwijzer (Dominic West) aan de roulettetafel kennis maakt met de verdorvenheid van dode zielen, en de totstandkoming van die roman.

Fjodor Dostojevski (Michael Gambon) dicteert het boek in grote haast aan een jonge en deugdzame stenografe (Jodhi May), met wie hij weinig later zal trouwen. Als hij het boek niet binnen een maand af heeft, vervallen volgens een wurgcontract alle toekomstige literaire rechten aan zijn genadeloze uitgever Stellovksi (Tom Jansen, de enige Nederlandse gastacteur in The Gambler die iets wezenlijks te doen krijgt).

De spiegeling van de loze intriges in Roulettenburg aan de creatieve explosie van de oudere Dostojevski heeft een moralistisch effect, vooral in de slotscène, waarin mevrouw Dostojevski, met een baby in de armen, haar man uit de speelzaal komt sleuren.

De hele onderneming draagt een voelbaar plichtmatig karakter, eigen aan veel Europese coproducties. Slechts een enkel moment leeft de kijker op, bijvoorbeeld bij de close-ups aan de roulettetafel van het perkamenten gezicht van de 87-jarige Luise Rainer (Oscarwinnares in 1936 en 1937) als gokkende grootmoeder.

Het is te weinig om de totstandkoming - en subsidiëring - van dit soort paneuropese ambachtelijke werkgelegenheidsprojecten te rechtvaardigen.