Door onze correspondent
WASHINGTON, 30 OKT. De Amerikaanse president Clinton heeft zijn Chinese
ambtgenoot Jiang Zemin gisteren in het openbaar de les gelezen over de
rechten van de mens. Desondanks haalden de twee staatshoofden tijdens
hun topontmoeting in Washington de banden aan.
Op zowel politiek als economisch terrein sloten ze een aantal overeenkomsten, en in een gezamenlijke verklaring zeiden ze ,,vastbesloten te zijn om voort te bouwen aan een constructief strategisch partnerschap''. Volgens de Amerikaanse veiligheidsadviseur Samuel Berger hebben de twee staatshoofden bovendien een ,,groter gemak in de omgang bereikt, minder stijfheid en minder polemiek in hun gesprekken''.
Clinton en Jiang spraken gisteren in het Witte Huis bijna twee uur met elkaar, nadat zij dinsdagavond ook al ruim twee uur hadden gesproken. De topontmoeting markeerde het einde van een lange periode van diplomatieke verwijdering tussen de twee landen, die begon na de bloedige onderdrukking van de studentenopstand op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989.
Jiang, die met groot ceremonieel werd ontvangen, noemde Clinton ,,een oude vriend''. Na afloop van een gezamenlijke persconferentie schudden de twee presidenten elkaar de hand, waarna Clinton zijn arm om Jiangs schouders sloeg.
Jiang verzekerde zijn gastheer dat China zal meewerken aan pogingen om de verspreiding van kernwapens en kernwapentechnologie naar landen als Pakistan en Iran een halt toe te roepen. In ruil voor deze toezegging zal Clinton het Amerikaanse bedrijfsleven toestemming geven om kerncentrales aan China te leveren.
Ook zijn de twee presidenten overeengekomen jaarlijkse topontmoetingen te houden, te beginnen met een tegenbezoek van Clinton volgend jaar aan China. Regelmatig zullen ook andere regeringsfunctionarissen elkaar treffen, onder anderen militairen, om de kans op communicatiestoornissen te verminderen.
Ten slotte is ook afgesproken een hotline in het leven te roepen, waarmee de twee leiders elkaar direct kunnen opbellen.
Tijdens hun persconferentie bevestigden beide presidenten dat zij in detail hadden gesproken over de mensenrechten in China, op een manier die Clinton omschreef als ,,persoonlijk en direct''. Ze deden voor de wereldpers geen enkele moeite om hun diepgaande meningsverschillen op dit terrein te verhullen. Daardoor werd de gezamenlijke persconferentie ook een openbaar debat. ,,China bevond zich aan de verkeerde kant van de geschiedenis'', zei Clinton over de bloedige onderdrukking van de studentenopstand op het Plein van de Hemelse Vrede in 1989.
Jiang betoogde dat China de ,,algemene regels'' van de mensenrechten naleeft. Gevraagd of hij spijt had van de manier waarop in 1989 de studentenopstand was neergeslagen, antwoordde hij dat ingrijpen noodzakelijk was om de politieke stabiliteit veilig te stellen die ,,de hervorming en de openheid die we nu meemaken'' mogelijk maakt.
Staande naast zijn Chinese gast zei Clinton dat het optreden op het Plein van de Hemelse Vrede en de weigering om politieke tegenspraak te dulden China nog steeds belet zich internationaal optimaal te ontplooien. Hij zei dat alle mensen ,,behandeld moeten worden met waardigheid, vrij om uitdrukking te geven aan hun opvattingen''. ,,Wij geloven in de vrijheid van godsdienst, de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vereniging'', aldus Clinton.
Jiang echter zei dat beide landen het beginsel onderschrijven van wederzijds respect zonder inmenging in elkaars binnenlandse aangelegenheden. Bovendien wees hij op de verschillende ,,culturele en historische tradities'': ,,Ideeën over democratie, mensenrechten en vrijheden zijn relatief.''
Op verschillende plaatsen in Washington werden protestbijeenkomsten gehouden tegen de Chinese schendingen van de mensenrechten, de beperkingen op de godsdienstvrijheid, het Chinese beleid inzake Tibet en Taiwan en ook tegen de Amerikaanse toenadering tot Peking. Jiang verwees naar die demonstraties met de opmerking dat er af en toe ,,geluiden'' tot hem doordrongen, en dat hij beseft dat die ,,een weerspiegeling van democratie'' zijn.
Ook op handelsterrein blijven er nog belangrijke meningsverschillen. Clinton zei te betreuren dat Amerikaanse goederen en diensten nog geen vrije toegang hebben tot de Chinese markt. Zover die belemmeringen nog niet zijn opgeheven zullen de VS nog geen steun geven aan een Chinese aanvraag om lid te worden van de Wereldhandelsorganisatie WTO. Maar met grote tevredenheid kondigde Clinton aan dat Boeing vandaag een contract met China sluit voor de levering van vijftig vliegtuigen ter waarde van drie miljard dollar.
Bij het staatsbanket dat Jiang gisteravond in het Witte Huis werd aangeboden, zaten behalve politici en diplomaten ook kopstukken uit het Amerikaanse bedrijfsleven aan. Jiang bewoog zich vrij ontspannen door het ceremonieel. Hij sprak een deel van zijn tafelrede uit in het Engels en suggereerde dat Clinton bij zijn tegenbezoek aan China een duet met hem kon spelen: Clinton of saxofoon, Jiang op fluit of gitaar.
30 OKTOBER 1997
Domicilie,
voor wie zich vestigt in het buitenland.