NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

HANS MOLL
De Noorse antropoloog Thor Heyerdahl (Larvik 1914) is het schoolvoorbeeld van een eenpersoonssekte. Een sekte wordt gedreven door een idee. In het geval Heyerdahl: de hardnekkige overtuiging dat Polynesië is bevolkt door Zuid-Amerikaanse Indianen. De voorouders van de huidige bewoners van Samoa, Fiji en Vanuatu zouden niet uit Zuidoost-Azië zijn gekomen, maar uit Peru.

De wind aan de oostkust van Tahiti komt uit de richting van Amerika dus dacht Heyerdahl, moeten ook de bewoners uit die richting zijn gekomen. Een beetje sekte begint met een simpel idee en gedijt bij hoon en tegenwind en dat was wat Heyerdahl overkwam toen hij zijn 'theorie' wereldkundig maakte. Het wetenschappelijke bolwerk haalde de schouders op. 'Bewijs eerst maar dat je de Oceaan vanuit Peru kan oversteken', zei een hoogleraar. Heyerdahl ervoer deze schampere terzijde als aanmoediging en begon met een fondswerving voor wat later de zo beroemde expeditie met het vlot Kon-Tiki zou worden.

Er zijn meer fantasten geweest die tot de verbeelding van de massa's hebben gesproken. George Adamski met zijn verhalen over mensen op Venus wist zelfs onze voormalige koningin Juliana te boeien. Von Dniken is rijk geworden met zijn fantasie dat de goden gestrande, buitenaardse ruimtereizigers waren. Maar Heyerdahl sprak vooral tot de verbeelding omdat hij actie ondernam.

Na financiële steun te hebben gekregen begon hij eind jaren veertig met de constructie van een vlot. Volgens hem beschikten de Indianen van Zuid-Amerika over de kennis zeewaardige bouwsels te maken, vlotten met drijvers van het poreuze en dus zeer lichte balsahout. Het was echter 1947 en balsa was in WOII op grote schaal gebruikt voor de vliegtuigindustrie. Heyerdahl moest diep het oerwoud in om aan de voet van de Andes bomen te kappen. Vijf Noren en een Zweed voeren uiteindelijk uit, aan de kade stonden honderden nieuwsgierigen. De meesten waren anticiperende ramptoeristen, want deskundologen hadden al voorspeld dat de expeditie voortijdig zou stranden. Het hout zou zich volzuigen met water en zinken, de zee zou sowieso continu over het vlot kabbelen en in korte tijd de huid van de voeten weken. Heyerdahl nam een kleine filmcamera mee aan boord. Dat legde de basis voor zijn latere fortuin. Met de beelden die hij vastlegde werd een documentaire gemaakt die volle zalen trok.

Honderd dagen na vertrek werd het vlot op een rif geworpen. The Vikings who crossed the sea had landed. Heyerdahl had bewezen dat het mogelijk was met een vlot van Peru naar Polynesië te varen. Voor hem was dat genoeg om te geloven dat hij nu ook het onomstotelijke bewijs had geleverd dat Polynesië bevolkt was door Indianen.

De wetenschappelijke wereld vroeg zich af of Heyerdahl wel wist hoe een theorie ondersteund en hypothesen bewezen moesten worden. Maar Heyerdahl had naar zijn idee zijn gelijk al bereikt en niets is heerlijker dan het eigen gelijk keer op keer te bevestigen. In 1969 probeerde hij met een papyrusboot, de Ra, te bewijzen dat de oude Egyptenaren naar Amerika konden varen, vergeefs. Met de Ra II lukte het hem in 1970 vanuit Marokko Barbados te bereiken. Geleerden blijven de oorsprong van de Polynesiërs zien in Azië. Nu, vijftig jaar later, gelooft Heyerdahl dat vanuit Soemerië en Egypte, lang voor de Vikings en de Spanjaarden, de wereldzeeën werden bevaren door vertegenwoordigers van een hoogontwikkelde cultuur. Het zal hem een zorg zijn dat zijn 'theorie' niet wordt omarmd door nerds en eggheads. Wie hem zelfgenoegzaam kakelend voor de camera ziet zal ook de aantrekkingskracht van het onaantastbare gelijk zien. Er moeten vrouwen rondlopen die voor deze charme vallen en zuchten: 'Heyerdahl is een echte man!'

Close-up: Thor Heyerdahl: 50 jaar na Kon-Tiki, Ned.1, 22.38-23.38u.