NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In: Kriterion 2, Amsterdam.

In het voorprogramma:

T I T E L :	Chainsmoker
R E G I E :	Maria von Heland
M E T :	Amanda Ooms, Gertie Honeck, Helmut Meier, Bill Sage

In: Kriterion 2, Amsterdam.

'De allerbelangrijkste filmvondst'

Door DANA LINSSEN
Bedrogen, bedot en bedonderd, zo voelden ruim vierhonderdduizend Nieuw-Zeelandse televisiekijkers zich op 30 oktober 1995. Toen konden zij namelijk in hun ochtendblad lezen dat de documentaire Forgotten Silver van de cineast Peter Jackson (Braindead, Heavenly Creatures, The Frighteners) en filmcriticus Costa Botes waar zij de avond daarvoor met toenemende verbazing en trots naar hadden zitten kijken van a tot z fake was.

Er had nooit een Nieuw-Zeelandse filmpionier met de naam Colin McKenzie bestaan, die ver weg van de gebroeders Lumière in z'n uppie de hele vroege cinema nog eens had overgedaan. Het ergste was nog wel dat fellow-Kiwi acteur Sam Neill aan dit bedrog had meegwerkt, door in de film te getuigen van het genie van deze McKenzie. Nadat de chauvinistische gekwetstheid was gesust, vroeg men zich af of men ooit nog in staat zou zijn om het acht uur journaal te vertrouwen.

Inmiddels is de verrassing eraf, maar hoe aangenaam het ook kan zijn om je over te geven aan de grillen van een filmmaker, ook voor wie de clou kent, blijft Forgotten Silver een ijzersterke mop. Nog leuker dan in de maling te worden genomen, is namelijk ontrafelen hóe dat gebeurt - en wat blijkt: ondanks het besef dat je wordt voorgelogen, blijf je bereid om de mythe van Colin McKenzie te geloven. Jackson en Botes hebben met flair en zichtbaar plezier gebruikt gemaakt van het hele arsenaal aan documentaire middelen, zoals de commentaarstem, archiefmateriaal, stills en commentaar van experts. Naast Neill komen ook filmhistoricus en -recensent Leonard Maltin en producent Harvey Weinstein aan het woord. Daarnaast bevat de film een reconstructie van de ontdekking van het filmmateriaal, dat werd gevonden in de schuur van Hannah McKenzie, de tweede echtgenote van Colin en toevallig de buurvrouw van de ouders van Jackson. Ook deze Hannah wordt in de film uitvoerig geïnterviewd.

,,Het is de belangrijkste filmvondst van de afgelopen vijftig jaar'', roept Miramax-directeur Weinstein opgewonden uit. Hij besluit het hele McKenzie-archief op te kopen en de gerestaureerde versie van McKenzie's Salome - een vier uur durend filmepos in de traditie van Cecil B. DeMille's The Ten Commandments (1923) - voor te dragen voor een Oscar. Het is allemaal te mooi om waar te zijn en dat is dan ook de enige reden dat je op een gegeven moment aan de waarheid van het verhaal begint te twijfelen. Bijvoorbeeld als blijkt dat McKenzie niet alleen de uitvinding van de geluids- en de kleurenfilm, het tracking shot en de close-up op zijn naam zou mogen schrijven, maar en passant ook nog even de eerste vlucht van een Nieuw-Zeelandse vliegtuigbouwer op film vastlegde. En dat natuurlijk ruim voordat de gebroeders Wright de lucht in zouden gaan. Voor de goede verstaander hebben Jackson en Botes een aantal clues ingebouwd, zoals de stier op de kist waarin het filmmateriaal is opgeborgen ('you're being bullied' wil zoiets zeggen als 'je wordt gedold'). Of de naam van de geldschieter van Salome: Rex Solomon.

Forgotten Silver ging vorig jaar tijdens het International Documentary Filmfestival Amsterdam in prèmiere en was vervolgens te zien in een programma met fake-films op het afgelopen Filmfestival Rotterdam. De film krijgt nu een bescheiden bioscooproulement, met in het voorprogramma het gemakzuchtige korte filmpje Chainsmoker van de Berlijnse cineaste Maria von Heland. Het is jammer dat Forgotten Silver niet in een double bill met een andere fake-film wordt uitgebracht, in plaats van met deze stijloefening over een kettingrookster die een kettingreactie veroorzaakt. Het zou aardig zijn geweest om een mockumentary à la Jackson en Botes te kunnen vergelijken met een andere vorm van filmische vervalsing. Fake is ondertussen immers een veel beoefend en bediscussieerd verschijnsel geworden. Filmtheoretici juichen het wegvallen toe van de door hen als kunstmatig ervaren scheidslijn tussen feit en fictie, anderen reageren met geamuseerde verbijstering of morele verontwaardiging.

Nietzsche zei het al en Picasso parafraseerde hem: ,,We weten allemaal dat kunst geen waarheid is. Kunst is een leugen die ons de waarheid doet beseffen.'' En inderdaad, het hád allemaal waar kunnen zijn. Forgotten Silver is fenomenaal en fake tot en met de aftiteling. Nergens wordt de identiteit onthuld van de man die Colin zijn 'gezicht' leende. En wie is eigenlijk die Hannah McKenzie?