NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

H.J.A. HOFLAND
De afgelopen week was het wereldpubliek in twee partijen verdeeld: de miljoenen die keken en rouwden, en de kleine minderheid die zich heeft afgevraagd, waardoor dat spektakel van mondiale treurnis werd veroorzaakt, en of er intussen niets belangrijkers in de wereld gebeurde, en waarom daar plotseling nauwelijks nog aandacht voor was. ,,A Lady died, nou en?'' zoals Herman Franke op deze pagina heeft geschreven (met al zijn respect voor de droefheid van degenen in haar direkte omgeving). Duidelijker kan het niet worden uitgedrukt. Maar daarmee zijn de omvang van het spektakel en de emotionele beroering op deze schaal nog niet verklaard. Er is geen economisch belang mee gemoeid, behalve dat van de boulevardpers die zich niet ongerust hoeft te maken (want die kan nog wel een paar weken of maanden vooruit). Er is geen politieke macht in het geding, behalve die van een koningshuis in een constitutionele monarchie, verhoudingsgewijs een kleinigheid. Er is niet de langzaam opgebouwde faam van een groot kunstenaar. Er is door de jaren heen alleen een eindeloze reeks foto's, voornamelijk afgedrukt in de bladen die zich daarin hebben gespecialiseerd. Toch raakt op z'n minst de helft van de wereld in ongekende beroering. Waarom? Waardoor? Kan het nog eens gebeuren?

Franke vraagt zich af of waarmee de dagbladen hun pagina's hadden gevuld als het ongeluk niet was gebeurd. Tja. Het is wèl gebeurd. De beroering die het heeft veroorzaakt is dan tot een gebeurtenis op zichzelf geworden waaraan geen krant zich kan onttrekken. Is het wat weleens een pseudo-event wordt genoemd, een valse gebeurtenis met de bedriegelijke schijn van een echte? Als zoveel mensen zich erbij voelen betrokken, is dat de echte gebeurtenis geworden. Over de betekenis kunnen we dan van mening verschillen; niet over de omvang. Een krant die zou hebben volstaan met het afdrukken van een kwart kolom op een binnenpagina is een dagblad voor heremieten.

Vorige week heb ik hier geschreven dat dit ongeluk met zijn gevolgen een bewijs is, niet het eerste, en het laatste zal het evenmin zijn, van 'een wending in de beschaving'. Dat ziet er zwaar en onheilspellend uit. Ik had ook kunnen schrijven dat bij het grote publiek andere opvattingen over de openbaarheid zijn gegroeid.

Dat wisten we al veel langer. De fotografen van de 'familiebladen', de geschreven boulevardpers en de schandaalpers hebben degenen wier beroep het met zich meebrengt in het openbaar te verschijnen, tot publiek eigendom gemaakt. Het gebeurt ook in Nederland. Er is of was in ieder geval een busonderneming die tochtjes langs de huizen en villa's van de Bekende Nederlanders in het Gooi organiseerde. Daar zaten de passagiers gewapend met verrekijkers en fototoestellen. Voor de slachtoffers was het een pest. Maar een B.N. kan ook vrijwillig beschikbaar zijn en krijgt dan 'Zaal over de vloer' met een camera die zelfs de inhoud van de ijskast vastlegt. Degene die gewild of ongewild de held is, wordt in zijn particuliere leven onteigend, of laat zich vrijwilig onteigenen. Dat is de eerste fase.

Met al haar onbescheidenheid, brutaliteit, meedogenloosheid, blijft de boulevardpers streng moralistisch. Dat blijkt uit de lotgevallen van menig Brits Lagerhuislid, prins Charles, president Clinton en Paula Jones. De ouderwetse strenge burgermoraal hoort voor de boulevardpers tot haar bedrijfskapitaal. De boulevardpers is altijd ultraconservatief. De moraal geeft haar de gelegenheid, de bekenden van de wereld tot helden, heldinnen of schurken op te bouwen, en hen bloot te stellen aan de niets ontziende eredienst van de camera, soms tot ze er letterlijk bij neervallen, of hen tot beklaagde in een permanent schervengericht te maken. Is er niets belangrijkers in de wereld aan de hand? Nee, voor de liefhebbers niet. Ze leven in een andere wereld. Er gebeurt iets waarvan het nieuws, waardoor dan ook, zich binnen een paar uur over de hele wereld verspreidt. Het groeit tot een omvang die niemand voor mogelijk had gehouden. Nog nooit is er een toestand ontstaan die de uitdrukking Dorp Wereld zoveel waarheidsgehalte geeft. Dan ontdekken twee werelden elkaar. Om het tot nationale schaal terug te brengen: die van Herman Franke en die van Hummie van de Tonnekreek.

Diagnose van de minderheid: in Dorp Wereld heerst schizofrenie, en ernstiger dan we hadden verondersteld.

De boulevardpers is behalve conservatief ook altijd agressief, en niet alleen door haar paparazzi - de infanteristen die het vuile werk opknappen - en de moralistische toonzetters die de lauwerkrans en het schandblok als gereedschap hanteren. In gevallen als deze probeert ze, met haar publiek van miljoenen, bovendien gelijk te schakelen. Het blijkt in de 'kwaliteitskranten' uit de brieven van sommige lezers, die het onbegrijpelijk, op de grens van onverdragelijk vinden, als iemand in het openbaar laat weten, niet in de algemene rouw te delen. In zekere zin zijn daar ook de leden van het Britse koningshuis het slachtoffer van. Wat hun fouten en verdiensten ook mogen zijn, na dit ongeluk wordt geeist dat ze zich 'menselijker' zullen gedragen. Meer in de camera lachen als er niets te lachen valt, of als ze daar gewoon geen zin in hebben? Meer kleuters optillen als de televisie erbij is? Spaar de kleuters, zegt de minderheid.

Er is, meldt Le Monde van maandag op de voorpagina, een laserstraal in ontwikkeling waarmee via de lens van zijn televizier een sluipschutter bijtijds kan worden ontdekt. Het apparaat zou ook bruikbaar kunnen worden gemaakt om tot identificatie van telelenzen in het algemeen te dienen. Het lijkt een goed begin, maar meer dan symptoombestrijding zal het niet zijn.