NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

ZWITSERLAND HEEFT een tipje van de sluier van het bankgeheim opgetild. Maar de publicatie van een lijst met 1.756 namen die toebehoorden aan 'slapende rekeningen' (rekeningen die na 1945 nooit meer geactiveerd zijn) heeft de reputatie van het Zwiterse bankwezen nauwelijks goed gedaan. Integendeel, de lijst heeft meer vragen opgeroepen dan beantwoord, de rol van Zwitserland tijdens de Tweede Wereldoorlog in een nóg wranger perspectief geplaatst en het dilemma tussen openbaarheid en medeplichtigheid alleen maar aangescherpt.

,,Een stap zonder precedent voor een situatie zonder precedent'', noemde Paul Volcker de lijst van bankrekeningen met een saldo van in totaal tweeënveertig miljoen dollar, die de Zwitserse bankiersvereniging vorige week openbaar heeft gemaakt. Volcker, de gerespecteerde Amerikaanse oud-centrale-bankier, is de voorzitter van een internationale onderzoekscommissie naar de betrokkenheid van Zwitserse banken bij de financiële transacties van nazi-Duitsland. De commissie onderzoekt de herkomst van het 'nazi-goud' dat tijdens de oorlog bij Zwitserse banken is gedeponeerd, en de tenaamstelling van de 'slapende rekeningen' van slachtoffers van de nazi-terreur. Dat zijn vooral de joodse slachtoffers van de Holocaust. Onder toenemende druk van de nabestaanden en van (Amerikaanse) joodse organisaties zijn de Zwitserse banken eindelijk begonnen enige openheid van zaken te geven.

WAAROM NU PAS? Het Derde Rijk was in 1945 verslagen, de vernietigingskampen en de roofzucht van de nazi's waren voldoende bekend, de geallieerden wisten van de sleutelrol die Zwitserland tijdens de oorlog speelde als financiële draaischijf tussen Duitsland en de buitenwereld. Het verdrag van Washington, dat de Zwitserse teruggave regelde van goud van de centrale banken in de bezette landen, stamt uit 1946. Ook toen al lagen in verschillende Westerse hoofdsteden geclassificeerde documenten waaruit bleek dat de omvang van het geroofde goud aanzienlijk groter was. Overigens, terzijde, niet alleen Zwitserland, maar ook andere neutrale Europese landen speelden tijdens de oorlog een rol in de financiële betrekkingen met Duitsland, terwijl na de oorlog gevluchte nazi's met hun geld een aanvankelijk veilig heenkomen vonden in talloze Zuid-Amerikaanse landen.

Het Zwitserse bankgeheim, dat in 1934 werd ingevoerd om het vluchtkapitaal van Duitse joden en van Franse belastingontduikers tegen graaigrage staatshanden te beschermen, heeft al die jaren als dekmantel gefungeerd om de onwetendheid van de banken te rechtvaardigen. Intussen werd het bankgeheim evenzeer gebruikt door politieke despoten, door misdadigers en grootschalige belastingontduikers. Zwitserland is aarzelend akkoord gegaan met grotere controle op de opening van geheime rekeningen en met beperkte openheid waar het flagrante gevallen betreft van internationale criminaliteit, witwassen van drugsgeld of vluchtkapitaal van Derde-Werelddictators.

BIJ DE SCHOORVOETENDE erkenning van hun rol in de Tweede Wereldoorlog struikelen de Zwitserse banken van de ene pijnlijke onthulling naar de volgende publicitaire miskleun. Over het 'nazi-goud' deden zoveel verschillende bedragen de ronde, dat besloten werd om een internationaal onderzoek toe te staan naar de ware omvang. Op de lijst van rekeninghouders die vorige week werd gepubliceerd, kwamen niet alleen namen voor van vermoedelijke joodse slachtoffers, maar ook van prominente collaborateurs met de nazi's. De aanwezigheid van deze dubieuze namen op de lijst versterkt het vermoeden dat de Zwitserse banken zelf niet weten wat er in hun archieven ligt opgeslagen. Niet alleen joodse vluchtelingen, ook alle mogelijke andere personen hebben om wat voor reden dan ook tijdens of vlak na de oorlog dankbaar gebruikgemaakt van het bankgeheim in Zwitserland. In oktober komt er een vervolglijst.

De enige manier voor Zwitserland om zijn bezoedelde financiële reputatie te herstellen, is volledige openheid van zaken te geven. Maar hoe groter de openheid is die de Zwitsers onder buitenlandse druk betrachten om hun geloofwaardigheid te herstellen, des te dieper de financiële beerput die dan voor de wereld zichtbaar wordt. De Zwitserse banken vallen in deze geheime put die ze voor anderen hadden opengesteld. Er is evenwel geen weg terug.